Kanadalı astrofizikçi Hubert Reeves’in, TÜBİTAK’ın “Popüler Bilim Kitapları” serisinden yayımlanan kitabı adını Fransız şair Paul Éluard’ın “Ne Plus Partager” adlı şiirindeki bir dizeden almış. Hoş bir tasarımı olan ve Reeves’in tuttuğu günlüğündeki “doğaya ve insanoğlunun doğayla ilişkisine dair gözlemlerini içeren” notlardan oluşan kitapta siyah beyaz ve fotoğrafik özelliklerinden/ “güzelliklerinden” dolayı değil, notlarla ilgili olmaları açısından seçilmiş ve Jacques Very’e ait olan fotoğraflar da var. Arka kapaktaki yazıda “bir çeşit kozmik dua” ifadesi ile tanıtılan kitapta yer alan notlarda bir bilim adamının elinden çıktığını gösteren kimi ifadeler var ama kitaba asıl kaynaklık eden, bu bilim adamının evreni gözlemesi, düşünmesi ve sorgulamasının sonucu olan izlenimleri. Lirik bir dil kullanmış Reeves ve kimileri sadece tek bir cümleden oluşan notlarında evrenin, yaşamın ve var olmanın üzerine kalem oynatmış. Bir astroide adı verilmiş, Fransa ve Kanada devletlerinden nişanlar almış ve bu yıl adına, Fransızca basılan popüler bilim kitaplarına verilmek üzere bir ödül başlatılmış olan saygın bir bilim adamının ilginç bir kitabı bu.
Dört bölüme ayrılmış kitap: “Geçen Zaman”, “Mezarlıkta”, “Doğa Üzerine” ve “Duyuların Arayışı”. İlk bölümde, “Yaşam anların art arda gelişidir” diye yazan Reeves işte bu anları anlatıyor. Adeta doğaya adanmış birer dize olan bu notlarda yazar doğanın içindeyken hissettiklerini, gözlemlerini ve duyu organlarından bize yansıyanları getiriyor önümüze. İkinci bölüm ise ölüm, varoluş ve her bir bireyin insanlık zincirinin bir halkasını oluşturması gibi temalar üzerinde gezinirken şunları söylüyor: “Ölümle ilişkimiz temelde ikilidir. Onu olabildiğince uzun süre geciktirmek, ama bir yandan da yaşamın normal parçası olarak kabul etmek. Yaşam güçlerinin kazanmaya çalışması gerekir, ama yenilmeleri de gerekir”
Üçüncü bölümünde doğa, evren ve insanın bunların içindeki yeri ve anlam arayışına değiniliyor kitabın. “Güzellik insanın bakışından kaynaklanır. Ne ki insanın bakışı da doğadan kaynaklanır” diyor Reeves ve kitabın adına da bir göndermede bulunuyor bir bakıma. “Fizik, kimya ve biyoloji atomlarımızın, moleküllerimizin ve hücrelerimizin kendiliğinden “bildiklerini” (bedenin doğuştan bildikleri demek bu, yazara göre), düşüncemizin “yeniden keşfetmeye” çalıştığını söylüyor ve insanın gerçeği bulma (bir başka ifade ile söylersek, kendi anlamını bulma) çabasının hep devam edeceğini vurguluyor. Her bir notun bir denemenin konusu olabilecek bir içeriğe sahip olduğu kitabın son bölümünde gerçekliğin peşindeki insanoğluna değiniyor Reeves ve inanç (ya da bir anlamlandırma aracı olarak inanç), zekâ ve bilincin farkı gibi konular üzerindeki düşüncelerine eşlik etmemizi sağlıyor. Zekâ ve bilinç üzerine yazdıkları bugünlerde hayli gündemde olan yapay zekâ ve robotların bir gün kendi bağımsız kararları ile hareket edip edemeyecekleri ve ettikleri durumda ne olacağı konusundaki tartışmaya da katkıda bulunuyor. Bilincin “varlıkların buluşmasını” ve “ötekinin öteki olarak tanınmasını sağladığını” söylüyor, “birbirine bağlanmış bilgisayarlar karşılıklı duygular besleyebilirler mi birbirine” diye soruyor ve insanın yaşadığı ana değer katanın “varoluşun geçiciliğinin bilinci” olduğunu yazıyor.
Kitaptaki son fotoğraf İsviçreli heykeltraş ve ressam Alberto Giacometti’nin 1934’te yaptığı “Görülmeyen Nesne (Boşluğu Tutan Eller)” adlı heykeline ait. Sanatçının bu eseri tıpkı kitaba adını veren dizenin ait olduğu şiir gibi sürrealist sanatın bir örneği. Bir bakıma “gerçeğin” ne olduğu ya da onu aramanın gerekliliği/gereksizliği üzerine notların yer aldığı bir kitap için ilginç ve doğru bir seçim. Kitaptaki notlar da adeta yazarın boşluğa bakıp, onun bakışlarının biçimini alan boşlukta gördüklerini aktarıyor bize. Aynı boşluğa bir başka bakış, o boşluğun bu yeni bakışın biçimini alması nedeni ile farklı bir imgenin (ve duygunun) biçimine bürünecektir elbette ve Reeves bu lirik notlarında bunun ve “an”ların değerini gösteriyor bize.
(“L’Espace Prend La Forme De Mon Regard”)