Yazar: Gürkan Kılıçaslan

Interview – Theo van Gogh (2003)

interview

“Gerçeğe hizmet etmek için yalan söylüyorsun”

 

Bir politika muhabirinin popüler bir oyuncu ile yaptığı röportajın hikâyesi.

 

Hemen tamamı tek bir oda içinde geçen ve bu nedenle başarısı oyunculuklara, diyaloglara ve yönetmenin becerisine çok bağlı olan ve bu bağlamda bakıldığında da aksamayan bir film. Sinemada pek çok örneği olan bir durum bu; bir oda içinde iki kişi. Birkaç başarılı örnek vermek gerekirse, Joseph Mankiewicz’in Anthony Shaffer’ın oyunundan uyarlanan filmi “Sleuth”, Richard Linklater’ın üç kişi arasında geçen filmi “Tape” gösterilebilir. Bu örnekler dışında da tümü olmasa bile sıradan seyirci için yorucu olabilecek iki kişinin karşılıklı diyaloglarına dayalı uzun bölümleri olan filmler de var. Steve McQueen’in 2008 yapımı filmi “Hunger” uzunca bir bölümünde bir hapishane ortamında karşılıklı bir masada oturarak konuşan bir mahkum ile bir rahibi karşımıza getiren çok başarılı bir filmdi. Tüm bu örnekleri hatırladığımızda -bu tür filmlerin ayakta kalabilmesinin yukarıda saydığımız temel ön şartlarını hatırlayarak- diyalogların bariz bir şekilde öne çıktığını görüyoruz ve diyaloglar doğal olarak  kahramanlarının zekâlarını yarıştırdığı ifadelerle dolu oluyor.

 

Üstteki girişten yola çıkarak bu filme baktığımızda filmin belki çarpıcı bir şekilde olmasa da başarılı olduğunu söylemek mümkün. İstemeden ve küçümseyerek gelinen bir röportajın hikâyesi olan bu film türünün diğer örnekleri gibi çekişme, didişme, zekâ yarışı, itiraf, ironi, baskı ve sürpriz son içeriyor. Karşılıklı sırların ortaya döküldüğü, yaraların deşildiği, rollerin sık sık değiştiği, önyargıların gizlendiği/ortaya döküldüğü ve genelde olduğu gibi üstün görünenin küstahlığına yenildiği bir son.

 

İki oyuncunun da başarılı performans verdiği filmde gerçek hayatta da ağırlıklı olarak popüler TV dizilerinde oynayan bir oyuncu olan Katja Schuurman ve Peter Bokman özellikle bazı bölümlerde zor rollerinin altından başarı ile kalkıyorlar. Bokman’ın “soğuk itiraf” sahnesi veya Schuurman’ın yalanlarla dolu sahneleri gibi.

 

Diyalogların bazen komik anlar da yarattığı, süresi dozunda tutulmuş bir film bu. Bir başyapıt değil kesinlikle ve bir süre sonra filmin nereye gideceğini tahmin etmeye başlıyorsunuz ama yine de seyre değer. Heyecanı “rüya içinde rüya içinde rüya” felsefeleri ile süslenmiş baştan çıkarıcı aksiyon filmlerinde değil de hayatın gerçek savaşlarının geçtiği “ilişkilerin” filmlerinde arayanlar için. Kapanış jeneriğinde filme de gayet uygun bir şarkı ile Dusty Springfield’ı da karşımıza getiriyor.  

(“Görüşme”)

Avanti! – Billy Wilder (1972)

avanti

“La forza del destino. Kader böyle istedi.”

 

Bir Akdeniz ülkesinde yoldan çıkan (veya kendini bulan) zengin bir Amerikalının komik hikâyesi.

 

Billy Wilder’ın bir tiyatro oyunundan ünlü senarist ve pek çok filminde birlikte çalıştığı I.A.L. Diamond ile birlikte uyarladığı sıkı bir komedi var karşımızda. İkilinin diğer filmlerinin biraz gölgesinde kalmış olsa da yönetmenin filmografisinin en başarılı örneklerinden biri bu film. Daha ilk sahnelerinden başlayarak ve Jack Lemmon’ın benzersiz oyunundan da faydalanarak seyirciyi kendine çekmesini biliyor. İlk anından başlayarak arada özellikle romantik sahneleri ile bazen temposu düşer gibi olsa da sonuna kadar yüzünüzde bir gülümseme ile eşlik ediyorsunuz filme. Kimi orijinal oyundan gelen kimi de Diamond’a ait olan espriler gerçekten parlak çünkü.  

 

70’li yıllların Amerikan sinemasındaki değişime bağlı olarak Wilder’ın daha önceki filmlerinde ve o dönemin ana akım sinemasında göremeyeceğiniz “cüretkar” sahneler var filmde. Özellikle Jack Lemmon’dan beklenmeyecek sahneler olduğunu da belirteyim bunların. Benzer şekilde uçakta geçen “eşcinsel bir ilişkiye şahit olduklarını sanan yolcular” bölümü, Ralph Nader’ın ve şüpheli bir suçlama ile Amerika’da idam edilen İtalyan komünist göçmenler Sacco ve Vanzetti’nin adlarının anılması yine o dönemin ruhuna ve Wilder/Diamond ikilisinin tarzına çok uygun.

 

İtalya’ya (başka bir Akdeniz ülkesi de olabilir ama Amerikan sinemasının favorisi İtalya’dır genelde) gelen bir Amerikalının hayatın farklı boyutlarına tanık olması ve elbette bir Akdenizliye aşık olması ve ardından gelen mutlu son bu sinemanın favori konularından. Bu film de benzer bir tema üzerinden gidiyor. Gerçi aşık olunan bir İngiliz ama onun zaten bir Akdenizli ruhuna sahip olduğunun sürekli altını çiziyor senaryo. Bu tema elbette beraberinde öngörülebilecek gelişmeler (Amerika’daki koşuşturmadan sıkılıp Akdenizli sakinliğine aşık olunması, mutlu yerel insanlar vs.) ve öngörülebilen bir son getiriyor ama Wilder’ın ustalığı tüm bunlara rağmen filmini çekici ve farklı kılmayı başarması. Bu da önemli bir başarı çünkü filmde önyargılı bakıldığında klişelerden geçilmediğini de söylemek mümkün. Yukarıda belirttiklerime ilave olarak nefis bir butik otel, İtalyan romantizmi, uzun öğle tatili yapan “tembel” Akdenizliler, püriten Amerikan ahlâkı ile Akdenizli rahatlığının çelişmesi ve elbette turistik görüntüler. Filmin başarısı tüm bu tanıdık unsurlardan yeni bir film çıkarılabilmesinde yatıyor. Wilder/Diamond işbirliğinin yanında çoğu başarı ile çizilmiş ve oynanmış yan roller, başta belirttiğim cüretkarlıklar (Love Story filmine giren kalabalık rahibe grubu gibi) ve anlaşılan Akdeniz ikliminin de katkıda bulunduğu rahat anlatımın da ciddi payı var.

 

Elbette neden etrafta yoksulluk olmadığını, böylesine bir mutluluk diyarını bırakıp neden Amerikan vizesinin peşinde koşan İtalyanların olduğunu sorgulamayacaksınız. Hollywood’un böyle bir derdi yok. Hikâye güzel, kahramanlar güzel, para sıkıntısı yok, romantizm dorukta. Bu durumda elbette hikâye bir cennette geçmeli, öyle değil mi?   

(“Dokunma Gıdıklanırım”)

The Vikings – Richard Fleischer (1958)

vikings

“Kral öldü. Yaşasın kral.”

 

Vikingler, İngilizler, iktidar ve aşk için mücadele.

 

Hollywood’un maharetli olduğu o büyük savaş ve tarih filmlerinden. Keyifli ve bugünün ölçüleri ile hayli naif kalan bir animasyon ile başlayan film kapanış jeneriğinde de bir animasyon getiriyor karşımıza. Arada ise barbar Vikinglerin folklorik öğelerle de bezenmiş hayatları ve savaşları, İngiliz saraylarının politikaları, Fransa kırsalından ve dağlarından görkemli doğa görüntüleri, Jack Cardiff’in başarılı görüntü çalışması, dönemin yıldızları Janet Leigh/Kirk Douglas/Tony Curtis üçlüsü, bir parça mistizm, özellikle son yarım saatteki becerikli savaş ve ikili kılıçlı mücadele sahneleri ve bu tür bir tarihi filmden beklenebilecek diğer her öğe var.

 

İddialı ve etkileyici bir müzik eşliğinde, “denizlerin en büyüğü bir dindar ile bir kâfir arasındaki denizdir” veya “aşkını kazanamazsam nefretini kazanacağım” gibi cümlelerin döktürüldüğü seyri keyifli bir film.

 

Kirk Douglas’ın kendisi ile aynı yaştaki Ernest Borgnine’ın oğlunu oynaması, kendilerinden olmayanlara kolayca barbar diyen Hristiyan’ların tarihe yerleştirdiği ve yanlışlığı bugün bilinen Vikinglerin barbarlığı imajını (mertlikleri ile dengelenmek üzere) sık sık öne çıkarması, kâhinin sadece üç taş ile tüm cevapları bulabilmesi gibi sıradan Hollywood garipliklerini boş verin ve Richard Fleischer’in teknik ustalığını sergilediği filmin keyfini sürün ve filmin çekildiği Brittany bölgesinin tadını çıkarın. Bir yerlerden bulursanız bizde Bastır Viking adı ile bilinen, ünlü çizer Dik Browne’un “Hägar the Horrible” çizgi romanlarını okumayı da unutmayın ki Vikinglerin filmdeki barbar imajının izi kalmasın.

(“Vikingler”)

En Mand Kommer Hjem – Thomas Vinterberg (2007)

en-mand-kommer-hjem

“Kanepemde uyuyabilirsin. Bütün yemeğimi yiyebilirsin. Hatta beni biraz daha dövebilirsin.”

 

Yıllar önce terkettiği kasabaya geri dönen ünlü bir operacının ve onun dönüşü ile başlayan olayların hikâyesi.

 

İşte o garip karakterlerin olduğu veya sıradan karakterlerin garip davranışlar sergilediği mizah içeren sıcak ve küçük filmlerden biri. Benzerlerini Kuzey Avrupa sinemasında bulabileceğiniz türden bir film bu ve özelllikle öne çıkan bir yanı da yok.

 

Şaşırtıcı olan filmin görüntü çalışması. Hikâyenin bir Kuzey Avrupa ülkesinde (Danimarka’da) geçtiğini hissetmenizin mümkün olmayacağı bir şekilde çok “güneşli” bir film var karşımızda. Dış sahnelerde sarı renklerin bariz bir ağırlığı var ve iç sahnelerde de güneşin girmesinin mümkün olduğu her mekanda oyuncuların yüzlerinde güneş ışığını görmek mümkün. Buna sarı tarlaları ve klasik tabloları hatırlatacak şekilde bu sarı tarlalarda yoldan geçen arabalara el sallayan çiftçilerin görüntülerini ekleyince daha çok güneşli bir Akdeniz ülkesinde olduğunuzu düşünebilirsiniz.

 

Aşçıların sanatkâr yanının müzisyenlerden geri kalmadığını ispatlayacak keyifli “yemek yapma ve yedirme stresi” sahneleri içeren bir “babayı bulma-kaybetme-tekrar bulma” hikayesi. Güneşli ve “çok parlak” bir film.

(“When a Man Comes Home” – “Eve Dönüş”)