“Yani genç olmayı istemediğim sürece yaşlı sayılmam, öyle mi?”
Yıllar önce yer aldığı bir tiyatro oyununda tekrar rol alması istenen bir sanatçının kaygıları ile yüzleşmesinin hikâyesi.
Fransız oyuncu Juliette Binoche’un kendisine anlattığı bir fikirden yola çıkarak Fransız yönetmen Olivier Assayas’ın yazıp yönettiği bir Fransa – Almanya – İsviçre ortak yapımı. 20 yıl önce yer aldığı ve genç bir kadının kendisine aşık olan ve yaşı ondan hayli büyük bir kadınla ilişkisini anlatan oyunda tekrar rol önerilen (ama bu kez genç kızı değil, ona tutku ile aşık olan yaşlı kadını oynamak üzere) kadın yıldızın rolüne hazırlanırken kendisini, hayatı ve sanatı içine alan sorgulama sürecini zarif ve alttan alta kendisini hep duyuran bir hüzünle anlatıyor film. Gerçek hayattan kimi esinlemeleri de olan çalışmada yıldızı oynayan Binoche ve asistanı rolündeki Kristen Stewart özellikle ikili sahnelerinde epey göz dolduruyorlar. İsviçre’nin dağlarından ve filme adını veren müthiş doğa olayından da görsel bir çekicilik üretmeyi başaran film diyaloglarının doğallığı ve gücü ile de önem taşıyan bir çalışma. Ancak Avrupa sinemasının yapabildiği bir şekilde, hayat ve sanat kavramları üzerine meraklıları için epey fikir kaynağı olabilecek içeriği ile dikkat çeken çalışma görülmesi gerekli bir sinema eseri.
Binoche’un fikrinden yola çıkan filmin temel iki başarısı var: Kolayca mızmız bir Fransız filmine dönüşebilecek bir fikri çok zarif anlatılmış ve oynanmış bir yapıta dönüştürebilmesi ve doğallığını her anında koruyabilmeyi başarması. Binoche, Assayas’a kafasındakileri anlatırken ne kadar doğrudan kendinden yola çıkmış bilmiyorum ama usta oyuncu filmde adeta iki farklı karakteri getiriyor karşımıza. Bu karakterlerin birincisi Binoche’un kendisi diye düşünüyorsunuz hikâye boyunca ve o da herhalde rolüne böyle hazırlanıyordur, böyle acı çekiyordur o yaratma sürecinde diyorsunuz. Sanatçının ikinci karakteri ise karşınızda bir oyuncunun olduğunu unutturacak kadar doğal bir performansla önünüze getirdiği “bir oyuncu”. Bu ikisi tam da olması gerektiği gibi iç içe geçiyor ve Binoche’un ustalığını bir kez daha sergilediği bir oyunculuk gösterisinin kaynağı oluyorlar. Ödüllerde Kristen Stewart öne çıkmış olsa da Binoche’un neden büyük bir yıldız olduğunu bir kez daha anlıyorsunuz burada. Sanatçı sade bir oyunla nasıl güçlü bir oyunculuk sunabildiğini göründüğü her karede tekrar tekrar kanıtlıyor. Stewart’ın da hakkını yememek gerek ama. Hollywood’un genç yıldızı kariyerindeki diğer filmlerindekinden oldukça farklı bir rolde Binoche’a müthiş bir yardımcı oyunculukla eşlik ediyor ve Hollywood’un yaldızlarının altında sağlam bir oyuncunun yattığını gösteriyor bize.
Gerçek hayattan esinlendiği açık olan bir film bu: Tıpkı filmdeki yıldız oyuncunun kendisini ilk üne kavuşturan oyuna geri dönmesi gibi, Binoche’da 1985’de oynadığı ve kendisini yıldız yapan “Rendez-vous” filminin senaryosunu yazan Assayas ile tekrar çalışmış burada. Binoche bu filmden hemen önce oynadığı “Godzilla” filminin bol efektli sahnelerine gönderme yaparak, bir sahnede “bir daha yeşil ekranlar önünde oynamayacağını” söylüyor bir başka örnek olarak. Bu gerçek hayattan esinlenme filmde adeta “film içinde oyun” olarak adlandırabileceğimiz bir tema ile de zenginleşiyor. Hikâyenin göbeğinde olan tiyatro oyunundaki karakterler zaman zaman ama zarif ve dolaylı bir biçimde yıldız oyuncu ve asistanını çağrıştırıyor bize. Buna bir de yıldızın artık yaşlanmakla karşı karşıya kalması ve yıllar önce genç bir kızken oynadığı rolü şimdi bir genç kıza bırakarak karşısındaki yaşlı kadını oynamaya soyunması üzerinden senaryonun yakaladığı çağrışımları ve göndermeleri ekleyince, Assayas’ın kaleminin hayli ustalıkla çalıştığını söylemek gerekiyor.
İsviçre Alpler’indeki Sils Maria bölgesinde rastlanan ve adına “Maloja Yılanı” denen bulut oluşumundan da ustalıkla yararlanmış Olivier Assayas. 1924 yılında çekilmiş siyah beyaz görüntülerle ve bu filmdeki renkli görüntülerle bu doğa olayı -en azından Türkçe için- hoş bir göndermenin de kaynağı aslında. Yıldız oyuncunun da adı Maria ve onun da başında bulutların, hem de hayli efkârlı olanlarının olduğu bir dönemde (boşanma, yaşlanma, değişen hayatı ve sanat dünyasını anlama çabası vs.) yaşadıklarını seyrediyoruz çünkü. Alpler’den karşımıza gelen görüntüler bir başka filmde rahatlıkla “kartpostal” yapaylığı ile eleştirilebilecekken, burada filmi zenginleştiren bir öğeye dönüşüyor. Baş karakterin zarifliğine, güzelliğine ve kalıcı olabilme çabasına destek veriyor bu görüntüler sürekli olarak. Yorick Le Saux’nun zarif ve büyüleyici bir sonuç çıkaran kamera çalışmasından sıkı bir destek alan filmin müzik çalışması da hikâyenin zarafetine hayli uygun. Orijinal bir müzik çalışması yaptırmamış Assayas ve bunun yerine Handel ve Pachelbel’in eserlerini kullanmış oldukça dozunda ve hikâyeye çok yakışan bir biçimde.
Son derece zengin ve güzel iç ve dış mekanları kullanmasına, bir yıldızı karşımıza getirmesine rağmen hikâye çarpıcı bir hüzün yaratmayı da başarıyor. Özellikle finalde Binoche’un değişen dünyaya ve ilerleyen yaşına kabullenmişlik içeren bir ifade ile bakan yüzünün altını çizdiği bir hüzün bu ve doğanın bulutlarla yaptığı o gösterinin ezeli ve ebedi varlığının karşısında en azından sanat yolu ile bir kalıcılık elde etmeye çalışan insanın hüznünü etkileyici bir biçimde dile getiren bu Assayas filmini görülmeli kategorisine yerleştiriyor.
(“Sils Maria” – “Ve Perde”)