Viva Maria! – Louis Malle (1965)

“Bir adamın intikamı için değil, ulusal adalet için buradayım”

Biri İrlanda’lı bir direnişçi, diğeri bir şov kız olan iki Maria’nın Meksika Devrimi’nde oynadıkları rollerin hikâyesi.

Bir tarafta Brigitte Bardot, diğer tarafta Jeanne Moreau olunca ve yönetmen de Louis Malle ise beklenti de yüksek oluyor. Karşımızdaki ise bir taraftan bu kadrodan doğacak tüm beklentileri karşılamaya çalışan ama diğer taraftan bunu yaparken nereye odaklanacağını zaman zaman kaçırmış bir film.

Temel olarak üç ana bölümden oluşuyor film; baştaki kısa süreli İrlanda’lı direnişçi/terörist (konuya bakarken nerede durduğunuza bağlı olarak değişen bir isimlendirme) aktiviteleri, gösteri trupu bölümü ve Meksika Devrimi bölümü. İlk bölüm karakterlerden birini tanıtma havasında olsa da daha çok senaryoyu yazan Malle ve Jean Claude Carriére’nin kendi anarşist ruhlarını ortaya koymak için düzenlenmiş gibi görünüyor. Gereğinden fazla uzun tutulan ikinci bölüm ise sanırım elde Bardot ve Moreau gibi iki karizmatik yıldız olunca filmin yaratıcılarının kendilerini koyverdikleri bir havayı taşıyor. Bu iki güzel kadının şarkı söylemesi, dansları ve striptiz yarışmasına girişmeleri hem keyifli ve eğlenceli hem de seksi sahnelerin ortaya çıkmasını sağlamış. Üçüncü bölüm ise devrimci ruhları coşturacak ve ütopik bir havası da olsa Malle ve Carriére ikilisinin din, ordu, sermaye gibi tüm kurumlara gönüllerince saldırdıkları ve dalga geçtikleri ve filmin de hem en heyecanlı hem de özellikle mizah açısından en başarılı anlarına sahne oluyor.

Bardot söz konusu olunca onun seksapelinden bahsetmemek olmaz elbette; Georges Delerue şarkıları eşliğindeki dansları ama ondan çok daha fazla yönetmen tarafından üzerinde epey düşünülmüş gibi duran kısa sahneleri ile “mükemmel!” dedirtiyor kendisine. Örneğin taktığı erkek şapkasını çıkarıp altın gibi parıldayan saçlarını savurduğu kısacık an veya kırmızı kıyafeti ile yatakta uzanan görüntüsünün çekiciliğine kapılmamak mümkün değil. Bardot rolünü de oldukça canlı ve kesinlikle hiç aksamadan canlandırıyor. Moreau ise filmin ağır topu. Hem Bardot kadar seksi oluyor hem de o her zaman koca anlamlar taşıyan yüzünü başarı ile kullanıyor. Diğer karakterler ise senaryodan kaynaklanan nedenlerle daha çok bir komedi filminin yan unsurları gibi duruyorlar ve özellikle abartılmış rollerinin hakkını veriyorlar. Burada George Hamilton için bir parantez açmak gerek. “Onurlu bir Che” izleri taşıyan rolünde Cüneyt Arkın filmlerinde görmeye alıştığımız türden bir “zincirli aşk” sahnesinin de kahramanı oluyor. Benzer şekilde gülle ile parçalanan puronun ateşini kullanma sahnesi de yine bu tür filmleri alay konusu yapmaktan geri durmuyor.

Çayın kalitesi ve iyi bir çay için suyun önemi konusunda İngiliz aristokratlar gibi tartışan yerli siyah askerler, Moreau ve Bardot’ya soyunarak eşlik eden erkek seyirciler, paralarını devrimcilere karşı silahla savunan bankacılar, daha çok ilahi olmayan dünyevi güçlere tapan din adamları ve tam bir komedi bombası olan işkence sahnesi (yıllardır atıl durduğu için paslanmış engizisyon işkence aletlerini kullanmaya çalışan beceriksiz işkenceciler kahkaha attıran anlara kaynaklık ediyorlar) üzerinden devrimci bir ruh ile yerleşik tüm değerler ile dalgasını geçen bir film bu. İki muhteşem kadının zengin aristokratı büyüledikleri sahnede olduğu gibi küçük biçim denemelerine de yer veren, özellikle sonlardaki peş peşe gelen espriler ile güldüren, filmin mizah atmosferi içinde de olsa mülkiyet hırsızlıktır diyebilen bir film. Yukarıda bahsettiğim ikinci bölümü epey bir kısaltılsa biraz uzun olan süresi daha makul bir hale gelebilecek ve ikinci ve üçüncü bölüm birbirinden bu kadar uzak durmayacaktı şüphesiz. Tüm anlarına yayılamamış olsa da keyifli ve sürükleyici bir havası olan film yine de devrim olsun ve bu kadar keyifli olsun dedirtiyor ya, bu da yeter.

A.I. Artificial Intelligence – Steven Spielberg (2001)

“Ben hiç uyumam ama sessizce yatıp hiç gözümü açmayabilirim”

“Gerçek” bir çocuğa dönüşmeye çalışan bir robot çocuğun hikâyesi.

Steven Speilberg’den Kubrrick’in bir projesine dayanarak çektiği ve ona adadığı bir dram ağırlıklı bilim kurgu filmi. Küresel ısınmanın felaketine uğramış bir dünyada geçen filmde tüketmedikleri için ucuz kaynak olan robotların her yerde kullanıldığı hatta çocuk sevgisini bile gidermek üzere tasarlandıkları bir toplum anlatılıyor ve bu hikâye gözü yaşlı bir drama da kaynaklık ediyor.

Kendisinden çok akla getirdikleri önemli olan veya bir başka deyişle ne anlattığı nasıl anlattığından daha önemli olan filmlerden biri. Süresi bir parça gereğinden fazla uzun tutulmuş bu film sona ermeden çok önce “neden severiz” veya “sevgimizi neden ve kime veririz” gibi sorular üzerine düşünmeye başlamanız ya da çok daha kritik bir soru olan “sevilmeyi ne zaman hak ederiz” üzerine biraz da çekinerek akıl yürütmeye başlamanız mümkün. Filmin yaratıcılarının amaçları içinde bu hedef ne kadar yer alıyordu bilinmez ama bilim kurgu olarak aynı kategorideki başyapıtların gerisinde kalan bu filmde dramın bilim kurgunun çok önünde olduğu rahatça söylenebilir.

Gerçek bir çocuğa dönüşerek annesinin sevgisini elde etmeye çalışan bir çocuğun hüznü veya bir başka deyişle trajedisi elbette güçlü bir konu ve burada da filmi ayakta tutan bu ama senaryodaki eksiklikleri tamamen kapattığı söylenemez bu durumun.”Hiç değişmeyen bir güzel resim” gibi kalacak ve sizi sevmeye programlanmış bir çocuk başta sevimli bir fikir gibi görünebilir ama bu tür bir ilişkide asıl güzelliği yaratanın sizi koşulsuz seven bir çocuk değil, sevmeyi ve sevilmeyi birlikte keşfedeceğiniz bir bireyin büyüme süreci olduğunu robot çocuğu tasarlayan bilim adamlarının atlamış olması veya sorun yaşamaya başlayan ailenin bu sorunla ilgili olarak firmaya hiç danışmaması ciddi eksiklikler. Projelerinin sosyal ve psikolojik boyutlarını bu derece ihmal eden ve filmde hiç de sevimsiz resmedilmeyen bilim adamları pek de inandırıcı durmuyorlar doğrusu. Bakıcıya ihtiyaç duymadan yetiştirebileceğiniz daha doğrusu sahip olabileceğiniz bir çocuk fikri yine de cazip elbette. Hangi cinse hitap ederse etsin bir aşk robotu da aynı derecede çekici olabilir.

Metal müziğin ana akım sinemanın yaratıcılarının elinden çektiği de ayrı bir konu, burada dikkati çeken. Dünyadaki zalimliklere neden olanlar içinde metal müzik dinleyen var mıdır bilmiyorum ama sinema bu müzik türünü bu filmde de olduğu gibi vahşet ile paralel bir anlamda kullanmaya devam ediyor. Bu müziğin yer aldığı “et fuarı” bölümünün gereğinden fazla uzatılmış olması da ayrı bir problem.

Kendisinin değil anlatmaya soyunduğu kavramların üzerinden ve örneğin robotlar yerine insanları ve insan yerine de Tanrı’yı koyarak da değerlendirilebilecek, sevimliliği ve oyunu ile Haley Joel Osment’in dikkat çektiği (şehir efsanesi robot çocuğun göz kırpmamasının onun fikri olduğunu söyler ama nedense aklına bu mantıkla nefes alan bir insan gibi göğsünün inip kalkmasına da gerek olmadığı gelmemiş) ve uygun gününüzde iseniz göz yaşlarınızı döktürmeye aday bir film. Formunun zirvesinde olmasa da bir Spielberg filmi sonuçta. Büyütmeden, fazla önemsemeden de olsa seyredilebilir.

(“Yapay Zekâ”)

Alice in Wonderland – Tim Burton (2010)

“Bu benim rüyam olduğuna göre, nasıl yanlış Alice olabilirim?”

Charles Lutwidge Dodgson’ın Lewis Carroll adı altında yazdığı iki ayrı klasik romanından uyarlanan bir “Alice Harikalar Diyarında” hikâyesi.

3 boyutlu gösterim dahil teknolojinin geldiği son noktayı gösteren tüm imkânların büyük bir beceri ile kullanıldığı bir film. Tim Burton’ın ve tüm ekibin zaman zaman gerçekten inanılmaz bir etkileyiciliğe ulaşan sınırsız hayal güçlerinin çok parlak bir örneği olan film bu türe düşkün olanlar için kuşkusuz çok keyifli anlar yaşatacaktır.

Görsel efektler, tüm kostüm ve set tasarımları gerçekten göz alıcı bir düzeydeler. Animasyon ile canlı oyuncuların birlikte yer aldığı filmde insanın hayal gücünün ulaştığı noktanın sayısız örneği yer alıyor. Alice’in delikten düşme sahnesi, irili ufaklı tüm yaratıklar ve özellikle Cheshire kedisi, ve sonlardaki tüm savaş sahneleri ve oradaki küçük kırmızı yaratıklar tüm takdirleri toplayacak bir kalite ile yaratılmışlar. Filmin bu anlamda topladığı teknik ve artistik puanlar çok yüksek ve bu tür filmlere uzak duranları bile etkileyecek düzeyde. Peki ya sinema, has bir sinema duygusu geçiyor mu seyirciye? Orası filmin zayıf noktası işte, eğer sinemayı sadece bir gösteri sanatı veya bir görsel oyun olarak görmüyorsanız.

Çocuklara ve çocuk ruhlulara hitap eden bu filmde roman(lar)ın büyüklere de hitap eden içeriği tamamen ortadan kaybolmuş ve filmin yaratıcıları kendilerini ellerindeki oyuncakların muhteşem görselliğine kaptırmış gibi görünüyorlar. Ünlüler ile dolu zengin bir kadro bir film için genellikle bir riski işaret eder ve “büyük”, “tasarlanmış”, “cilalanmış” bir sonucu doğurur çoğunlukla. Bu film de benzer bir sonuca sahip. Tüm o karakter geçidinin içinde Tweedledee/Tweedledum karakterleri ve oyuncular içinde de kırmızı kraliçe rolündeki Helena-Bonham Carter benim favorilerim oldu. Sonuç olarak görselliğin içeriği ezip geçtiği, muhteşem bir tasarım ve teknoloji eseri karşımızdaki.

Son bir not: Yaratıcıları ne der bilmem ama “beyaz kraliçenin” fazlası ile hijyen görünen şımarık new-age tarzı yerine “kırmızı kraliçenin” canlı ve öfkeli rock tarzını tercih ederim. Eğer orada bir harikalar dünyası var ise, o dünyanın soğuk ve füzyon yemekler gibi bir tadı olduğuna emin olduğum beyaz kraliçenin dünyası olmadığı açık.

(“Alis Harikalar Diyarında”)

I Confess – Alfred Hitchcock (1953)

“Her şeye kadir Tanrı’ya ve size itiraf ediyorum ki bir günah işledim”

Kendisine yapılan bir itirafa kendisinin cinayet ile suçlanması pahasına da olsa sadık kalan bir rahibin hikâyesi.

Bir tiyatro oyunundan uyarlanan film usta yönetmen Hitchcock’un diğer başyapıtlarının bir parça gölgesinde kalan ama ne olursa olsun ustanın izlerini taşıyan keyifli bir seyirlik. Yönetmenin pek çok filminde olduğu gibi yine kendini aklamaya çalışan bir masum adamı anlatan filmde bu kez ciddi bir farklılık var; kahramanımız kendisini korumak için çaba gösteremiyor ve gerçeği söyleyemiyor. Gerek bu tema ile gerekse finaldeki çözüm sahnesinin de gösterdiği gibi vicdan üzerine bir film bu aynı zamanda.

Bir rahibi üstelik inançlarına ve sözlerine sonuna kadar sadık bir rahibi anlatan bir filmde tüm film boyunca ama özellikle başlangıç sahnelerinde kilise binalarını tekinsiz mekanlar gibi ve hatta “Psycho” filmindeki o tekinsiz ev gibi gösteren çekimler oldukça ilginç çünkü bu görüntülerin aksine tüm rahipler kahramanımız da dahil olmak üzere oldukça iyi ve dürüst karakterler olarak gösteriliyor ve bu bağlamda “vicdanını bir kenara koyarak sorgulamasını yapan” dedektif ve “eski dost ama şimdi sıkıştıran” savcı karakterlerinin yanında vicdanı ve insanlığı temsil ediyorlar. Bu tekinsiz görüntüler belki de senaryoda eksik olan gerilim ve gizemi dengelemek adına da özellikle seçilmiş olabilirler. Gerek bu kilise görüntüleri gerekse başlangıçtaki ıssız sokaklar ve aslında filmin genelindeki Robert Burk imzasını taşıyan siyah beyaz görüntülerin tümü, gerilim ve şüphe atmosferini oluşturmakta çok ciddi bir katkıda bulunuyorlar. Gölgelerin ve siyah-beyaz kontrastının bir filme nasıl katkıda bulunabileceğine güzel bir örnek oluşturuyor tüm bu çekimler.

Hitchcock tüm eserlerinde olduğu gibi burada da klasikleşen sahnelere imza atmış. Filmin akışını bir nebze bozan geriye dönük anlatımdaki “gençlik aşkı” bölümü ve özellikle Anne Baxter’ın kendisini bekleyen Montgomery Clift’e doğru merdivenden indiği ve öpüşme ile sonuçlanan sahne ışıltılı atmosferi ile çok etkileyici. Bir başka etkileyici bölüm de rahibin mahkemede delil yetersizliğinden dolayı suçsuz bulunmasından sonra şehir halkının onun masumiyetine inanmayarak suçlayıcı bakışlar attığı çekimler. Tiyatro oyunundan uyarlandığı görüntüsünü zaman zaman yansıtan film bu nedenle biraz fazla diyalog içerse de Hitchcock ustalıklı yönetimi ile bunu büyük ölçüde aşmayı başarıyor.

Oyunculukların da hayli başarılı olduğu filmde dedektif rolündeki Karl Malden, eski aşk rolündeki Anne Baxter ve filmin odağındaki Montgomery Clift özellikle dikkat çekiyorlar. Clift biraz donuk oynar gibi görünse de özellikle dürüst ve inançlı bir rahip olarak etrafında söylenen yalanlardan duyduğu dehşeti yansıttığı sahnelerde ve kimseye zarar vermemek adına düştüğü durumu ve tüm bunlara neden olan insanların kötülüğünü ve vicdansızlığını anlamaya çalıştığı anlarda seyredeni avucunun içine alıyor.

Yönetmenin tipik yaratım alanı olan gerilim öğesi senaryodan kaynaklanan nedenlerle biraz zayıf kalsa da vicdan, inanca bağlılık ve korkunun ortasında kalan bir adamın macerası cazip bir hikâyeye kaynaklık ediyor. Kaybedebileceklerine rağmen sevdiği insanı ve ona karşı olan duygularını savunan kadın ve onun fedâkar kocası karakterleri de filmin kötülüğün karşısına koyduğu vicdanın sembolü olan unsurlar ve temelde dürüstlük ve inanç ile kötülüğün çarpışması olan filmin vicdan tarafını destekliyorlar. Katil ve eşinin Alman göçmeni olması ve bunun vurgulanması henüz sıcaklığı süren ikinci dünya savaşının etkisine bağlanabilir ve bir İngiliz yönetmenin Québec’te çektiği bir Amerikan filminin o günün ölçülerindeki “küreselliği” olarak değerlendirilebilir. Hitchcock’tan yine keyifli bir film.

(“İtiraf Ediyorum”)