Gerçek kimliği uzun süre bilinmeyen Trevanian adlı gizemli yazarın 1973 tarihli gerilim romanı. Aslında bir akademisyen olan ve en az beş farklı mahlasla farklı türlerde eserler veren Rodney William Whitaker’ın bu romanı kendisinin 1972’de yayımlanan ve büyük ilgi görerek sinemaya da uyarlanan (Clint Eastwood’un yönettiği ve başrolünde yer aldığı 1975 yapımı film) “The Eiger Sanction” (İnfazcı) adlı kitabının da devamı bir bakıma; daha doğrusu o kitabın kahramanı olan Jonathan Hemlock’un bu kez İngiltere’de geçen yeni bir macerası bu. CII adındaki Amerikan istihbarat örgütünde karşı-suikastçi olarak çalışan Hemlock “The Eiger Sanction”ın sonunda işinden ayrılır ama bu yeni macerada kendisini tuzağa düşürenlerin oyunu sonucu, terk ettiği kanlı ve karanlık dünyaya geri dönmek zorunda kalır. Genel olarak “İnfazcı”nın onun kadar parlak olarak kabul edilmeyen bu devamı, yine de Trevanian’ın kıvrak kalemi ve bu kez biraz kolay çözümler içerse de ilginç olay örgüsü sayesinde keyifle ve hızla okunabilecek bir eser.
Hem ilk eser hem bu devamı özellikle Ian Fleming’in Bond serisinde örneklerini bulduğumuz casusluk romanı türünün farklı bir bakışla ele alındığı eserler arasında yer alıyor. Bir anti-kahraman Hemlock ve Trevanian tarafından özellikle ikinci macerasında bir “Bond esprisi” olarak tanımlanmış. Hemlock CII’yi terk ettikten sonra onu hayatta tutan tek ilgisi olan sanat koleksiyoncusu olarak yaşarken, Birleşik Krallık’ın çok üst düzey yöneticilerinden bir kısmının karıştığı bir skandalın ortaya çıkmasını engellemekle görevlendirilir ve bu görevi kabul etmeye mecbur kalması için de tuzağa düşürülür. Hikâyenin kahramanı Max Strange adında bir Almandır ve İkinci Dünya Savaşı’ndan 28 yıl sonra da Batı sanatının “faşist ruhlu Alman” karakterleri eserlerinin kötüleri olarak kullanma tercihlerinin örneklerinden de biridir.
Kitabın Türkçe adında orijinal isminin karşılığının (“Loo” halk ağzında tuvalet anlamına geliyor) kullanılmaması anlaşılır bir durum belki ama seçilen “Hesaplaşma” adı pek doğru yansıtmıyor içeriği. Elbette bir hesaplaşma var eserde finalde çözülen ama hikâye onun üzerine kurulu değil kesinlikle. Trevanian’ın Hemlock’u Londra’nın tehlikeli atmosferinde korkunç bir örgütün içine soktuğu maceradaki hesaplaşma unsuru bir yana; kitap merak uyandıran bir girişle başlarken, yazarın güçlü kalemi de kendisini hemen hissettiriyor. Londra’daki St. Martin-in-the-Fields kilisesinin çatısında kazığa oturtulan bir adamın hissettiklerini anlatan bu girişten sonra, yazar kahramanı ile birlikte bizi istihbarat dünyasının kanlı ve herhangi bir etik değeri olmayan dünyasına sokarken, kötülerle kötülerin çarpıştığı bir maceraya ortak ediyor. Trevanian’ın kendi hayatından izleri ve düşüncelerini de yansıttığı bir kahramanın macerası bu. Hemlock modern sanatı aşağılayan, feminizmden liberalliğe uzanan pek çok akıma da sert eleştirileri olan bir karakter. Onun üzerinden, örneğin Jean-Luc Godard’ın sinemasını, modern resmi ve Alain Robbe-Grillet’nin romanlarını aşağılıyor net bir şekilde yazar ve “genç kadınların edepsizliği” ve “feminizmin yoldan çıkarıcılığı”na değiniyor sık sık, Londra’yı yozlaşmış bir şekilde tasvir ederken. “Modern ahlâk çarpıklığı” olarak tanımlıyor bu durumu yazar bir başka karakterin ağzından. Birleşik Krallık da anlaşılan yazarın pek sevmediği ve eski imparatorluk günlerinin gölgesine sığınmış bir devlet olarak gördüğü bir ülke.
Rod Whitaker adı ile yazdığı “The Language of Film” adlı bir eseri olan Trevanian bu alandaki bilgisini de Hemlock’un konferanslarda yaptığı konuşmalar üzerinden gösteriyor romanda. Yazarın gerçek kimliği romanın basılmasından 25 yıl sonra, 1998’de ortaya çıkmış ama işte burada olduğu gibi aslında eserlerinde çeşitli ipuçlarını sunmuş okuyucuya yazar. Her bir bölümü bir yer veya mekânın adını taşıyan ve canlı aksiyonu, renkli diyalogları ve rahat okunan bir dili olan roman, Amerikalıların “Airport Novel” (Havaalanındaki mağazalarda satılan türden, uçak beklerken ve seyahat boyunca hızla ve olay örgüsü için okunan ve çok derin karakterleri ve temaları olmayan romanlar) dedikleri türün önemli isimlerinden biri olan Trevanian’ın bu türü tarif etmek için kullanılabilecek eserlerinden biri bu. Belki bazı kolay çözümleri rahatsız edebilir ama sondaki sürprizinin de renklendirdiği ve keyifle okunabilecek bir Trevanian romanı özetle.
(“The Loo Sanction”)