“Nasıl bize sormadan el âlemden borç aldıysan, bize sormadan da paşa paşa ödeyeceksin”
Arkadaşından aldığı ve ailesine verdiği borcun geri ödenmesi talebi ile karşı karşıya kalan bir genç adamın ailesinin içinde su üstüne çıkan gerilimlerin ve sürtüşmelerin hikâyesi.
Fikret Reyhan’ın yazdığı ve yönettiği bir Türkiye yapımı. İstanbul Film Festivali’nin Ulusal Yarışma bölümünde Yönetmen, Senaryo ve Sinema Yazarları (FIPRESCI) ödülü ve Antalya’da Jüri Özel Ödülü ve beş kadın oyuncusuna birden verilen Kadın Oyuncu ödülünü kazanan film yurt dışı ve yurt içi festivallerde başka ödüllere de aday olmuş veya bu ödülleri kazanmıştı. Sessiz bir jenerikle başlayan ama bir gün içinde olup biten hikâyesini tamamı bol diyaloglu sahnelerle anlatan film günümüz Türkiyesi’nden çok tanıdık gelecek bir aile öyküsü getiriyor seyircinin karşısına. Görünürdeki sevgi ve saygı ilişkilerinin arkasındaki ikiyüzlülükleri ve paranın ilişkileri nasıl biçimlendirdiği ve yozlaştırdığını alçak gönüllü ama giderek artan gerilimi ve seyirciyi yavaş yavaş içine alan hikâyesi ile güçlü bir biçimde resmeden film, ailenin bir kurum olarak nasıl kısıtılayıcı ve yargılayıcı bir yapıya dönüştüğünü de oldukça ikna edici bir biçimde anlatıyor.
Eleştirmenler ile sinema yazarları arasındaki ezelî ve ebedî -doğal- sürtüşme düşünüldüğünde Fikret Reyhan’ın yapıtını 2019’da bir trafik kazasında hayatını kaybeden eleştirmen Cüneyt Cebenoyan’a ithaf etmesi hoş ve doğru bir jest olmuş. Reyhan’ın yerinde seçimlerinin sadece biri bu; önemli bir kısmı bir evin sınırları içinde geçen filminde bu sınırları ilişkilerin boğucu ve yargılayıcı yanlarını göstermekte ustaca kullanmış yönetmen örneğin. Kalabalık bir ailenin bireyleri arasında yaşananları parayı (bir amaç ve araç olarak) odağına alan bir öykü ile anlatıyor Reyhan ve her ânı, her repliği, her unsuru ve her olgusu bu topraklarda yaşayan herkese -belki de korkutucu derecede- tanıdık gelecek bir sonuç elde ediyor. Bir tiyatro sahnesine de rahatlıkla ve etkileyici bir şekilde taşınabilecek bir içeriği olan hikâye ülkenin günümüz toplumsal gerçeklerinin bazılarını da başarılı ve net bir biçimde parçası yapabilmesi ile de dikkat çekiyor. Klostrofobik öyküsüne rağmen seyirciyi hep yanında tutabilmesi ise gösterdiklerinin dürüstlüğü ile ilgili olsa gerek.
Dev rezidanslar ve inşaatların bir şekilde kendilerini görsel olarak veya sözler üzerinden devamlı gündeme getirdiği (eskiden sulak olan araziye yapılan gökdelen, kaçak inşa edilen katlar vs.) hikâye Londra’da yaşarken borç aldığı arkadaşı ve onun ağabeyi ile buluşan genç bir adamın görüntüleri ile açılıyor. Bu gencin, ailesininin de aynı apartmanda yaşadığı evine getirdiği arkadaşı hâlâ Londra’da yaşamaktadır ve şimdi kendisinin de ihtiyacı olan parasının geri ödenmesini istemektedir. Yüzeyde oldukça medenî konuşmalar geçer aralarında ama bir gerilimin ortama hâkim olduğu, Reyhan’ın ve Macar görüntü yönetmeni Marton Miklauzic’in yalın bir ustalığı olan kamera çalışması sayesinde kendisini hep hissettiriyor. Ailedeki babanın borç alınan paranın borsadan (kumardan) kazanılmış olmasından rahatsızlığı, annenin misafir erkeklerin elini sıkmaması ve “Kuran’a el basma talepleri” gibi öğelerin tipik bir Türkiye muhafazakârlığının örneği olduğunu gösterdiği aile borcu geri ödemek istemektedir ama o para ile yapılanlardan (personel servisi olarak çalıştırmak üzere araç satın alma, yaşadıkları apartmanı ele para geçtikçe büyütme) sonra malî kaynakları yoktur bunun için. Borcu kapatabilmek için ne yapılabileceğini bulmaya çalışan aile düzenli mangal günlerinden birinde bir araya gelir ve konuşmalar bir süre sonra aile içindeki tüm sürtüşmelerin ve gerilimlerin ortaya çıkmasına yol açar.
Hikâyesinin çok önemli bir kısmını gerçek zamanlı anlatan film dürüstlüğünü bu tercihi ve hiçbir bölümünde zorlamaya başvurmaması sayesinde elde etmiş görünüyor. Paranın yavaş yavaş ana karakterine dönüştüğü ve tüm ilişkilerin sınırlarını ve içeriğini belirlediği hikâyede ekonomik zorlukların ve ayakta kalma çabasının bir ailede yarattığı “çatlak”ların ve bu çatlakların o yapıyı nasıl yozlaştırdığı ve çökerttiğinin vurucu bir resmini çizmiş bize Reyhan ve bunu son derece sade ve ekonomik bir sinema dili ile yapmış. Ailenin toplandığı evin boş salonunu bir süre gösteren tepe kamerası bizi “Tanrı” konumuna koyarak yarattıklarımızın içine düştüğü trajik durumla yüzleştiriyor ve bir bakıma hesap soruyor bizden. Bu boş salonu başka bir ailenin de kendine has görünen ama öte yandan diğerleri ile çok da benzer olacak hikâyeleri ile dolduracağını düşünmek, daha doğrusu bilmek ise elbette ayrıca hüzünlendiren bir resim getiriyor karşımıza. Özellikle başlarda kullanılan el kamerasının güçlü ve rahatsız edici bir tedirginlik duygusunun seyirciye geçmesini sağladığı filmin kurgusunu da yapan Reyhan 2017’de çektiği “Sarı Sıcak”tan sonra bir kez daha dürüst, sorumlu ve gerçek bir hikâye anlatarak bize, bir başarıya daha imza atmış özetle söylemek gerekirse. Tüm üyelerinin birden hikâyenin kahramanı olduğu ailedeki çatlak ise kuşkusuz ki bireysel değil, toplumsal bir durumun işareti olarak çok önemli, hatta yaşamsal bir sorunu hatırlatıyor.