“Yeni bir çete kuracağız, eskisinden de iyi olacak. Şimdi pes etme! Nehri aşalım yeter, eve varalım yeter”
Banka soyguncusu Jesse James ve çetesinin hikâyesi.
Bill Bryden, Stacy Keach, James Keach ve Steven Smith’in orijinal senaryosundan Walter Hill’in yönettiği bir A.B.D. yapımı. Hayatı defalarca sinemaya ve televizyona aktarılan Jesse James’in ve çetesinin bu hikâyesi 1980 yılında Cannes’da Altın Palmiye için de yarışmıştı. Sinemada son olarak 2007’de Andrew Dominik’in başarılı filmi “The Assasination of Jesse James by the Coward Robert Ford” ile karşımıza gelen James ve çetesinin bu hikâyesinin bu son yapımdan temel farkı sadece Jesse James’i değil, çetenin hemen tüm üyelerine odaklanması ve tümünün kişisel hikâyelerine yer vermesi. Walter Hill klasik bir western yaklaşımının yerine, becerikli çekilmiş ve estetik değeri yüksek “aksiyon” sahneleri oluşturmaya ve belki ondan da önce etkileyici bir dramatik çatı kurmaya çalışmış. Kahramanlarına bir parça sempati ile baktığını gizlemeyen film, bu çabalarında tamamen olmasa da ilgi uyandırmayı başaran bir sonuca ulaşmış görünüyor. “Esprileri komik ve kurşunları gerçek” bir film yapmayı hedeflediğini söylemiş yönetmen Walter Hill ve bunu da başarmış görünüyor; özellikle kurşunlarının hayli “gerçek” olduğu söylenebilir rahatlıkla. Buna karşılık filmin dramasının bir parça dağınık olduğunu -ve onca karakterin tümüne birden ağırlık vermesi nedeni ile- karakterlerinin yeterince derinliğine ele alınamadığını da söylemek gerekiyor.
Filmi bir ilişkiler hikâyesi olarak tanımlamak mümkün: Çetenin üyelerinin birbirleri ile, sevdikleri kadınlar ve aileleri ile ilişkileri filmi klasik bir western’den farklı bir noktaya taşıyor ve hikâyenin yeterince derinleşememiş bir dram filmi ile çekici bir görselliği olan bir western (aksiyon ve şiddet dolu) filmi arasında gidip gelmesini sağlıyor. Önce bir televizyon dizisi olarak çekilmesi düşünülen filmdeki bir diziye çok daha yakışacak karakter bolluğu hikâyenin dram anlarının genellikle yüzeysel kalmasına neden olmuş görünüyor. Oysa hikâye boyunca sık sık vurgulandığı gibi aile bağlarının çok önemli olduğu, tıpkı bir mafya hikâyesinde görebileceğimiz gibi bireylerin arasında güçlü bir dayanışmanın olduğu bir bölgede geçiyor film. Tam da bu öğesine yakışan bir şekilde ilginç ve çekici bir tercihi olmuş filmin oyuncu seçiminde: Çetenin üyeleri olan kardeşleri gerçek hayatta da kardeş olan oyuncular oynamışlar. Jesse ve Frank James’i James ve Stacy Keach; Cole, Jim ve Bob Younger kardeşleri David, Keith ve Robert Carradine; Miller kardeşleri ise Dennis ve Randy Quaid canlandırmışlar. Filme ve gerçek hikâyeye damgasını vuran “I shot Jesse James – Jesse James’i vurdum” sözünün sahibi Robert Ford ve kardeşi Charlie Ford rollerinde de yine bir kardeş ikili var: Nicholas ve Christopher Guest. Bu tercihin filme tarihî bir önem kattığını ve hikâyenin “gerçek”liğini arttırdığını söylemek mümkün kesinlikle.
Ry Cooder’ın başarılı müzik çalışması ve Rick Waite’in görüntüleri de Walter Hill’in dram ve aksiyon hedefleri açısından kesinlikle doğru seçimler olmuş gibi görünüyor. Her ikisinin de -açılış sahnesinin iyi bir örneği olduğu gibi- karakterlerin suçlu yönünden çok, insan yönünü vurguladığı filmin temelede birer suçlu olan bu kişilere hayli sempati ile yaklaştığını söylemek gerekiyor. Çetenin peşine düşen Pinkerton dedektifleri ise aksine soğuk karakterler olarak çiziliyor genellikle. Hemen hiç eleştirel yaklaşılmayan kahramanlar filmin tüm sıcak anlarının da başrollerinde yer alıyorlar: Aşkları, dostlukları ve esprileri hikâye boyunca karşımıza gelip duruyor. Dolayısı ile başlarına gelenleri de önemsiyor ve başta Jesse James olmak üzere karakterlerin sonuna tarihten ya da pek çok filmden aşina olsanız bile merak ediyorsunuz. Bu “sempatik kılma” işlemi elbette dikkat edilmesi ve tuzağına düşülmemesi gereken bir yanı hikâyenin.
Sık sık karakterlere yakın planlarla yaklaşan filmde yavaşlatılmış gösterimler de dikkat çekiyor. Özellike çatışma sahnelerinde etkileyici bir şekilde kullanmış Walter Hill bu yavaş gösterimle karşımıza gelen anları ve kimi olayların beklenmedikliği ile de desteklemiş bu bölümleri. Filmin övgüyü hak eden bir yanı da, hikâyede (ve muhtemelen gerçekte olan bitende de) pek doğrudan yönlendiriciliği olmasa da kadın karakterlerin ihmal edilmemiş olması ve hikâyenin “erkek” havasının sertlik içeren sahnelerinin dışındaki dramatik yaklaşımına uygun bir atmosfer yaratılması. Hill ayrıca başta ters giden banka soygunu sahnesi olmak üzere teknik açıdan aksamayan bir film çıkarmış karşımıza ve andığım bu sahnenin ses ve görüntü kurgusunda olduğu gibi çekici anlar yaratmayı başarmış. Sonuç olarak, karşımızdaki bir modern western ve türün gizemli havasından nasiplendiği gibi dramını da ihmal etmemiş. Başta David ve Keith Carradine olmak üzere oyuncuların da keyif verdiği çalışma süresi için uzun bir hikâyeyi ve fazla sayıda karakteri ele almasından dolayı zaman zaman bir boşluk veya atlama hissi verse de ve karaktererlerini hak ettikleri kadar derinleştiremese de kesinlikle ilgiyi hak eden bir çalışma. Yazının başında adı geçen Andrew Dominic filminin hem biçimsel açıdan hem de içerik olarak gerisinde kalsa da, ticarî sinemanın kalıpları içinde kalarak da sinema değeri olan filmler çekilebileceğinin kanıtlarından biri aynı zamanda.
(“Uzun Sürücüler”)