Kategori: Sinema

Presence of Mind – Antoni Aloy (1999)

presenceofmind

“İnsan daima olabilecek şeylerden korkar ama genelde bir şey olmaz”

 

Tekin olmayan bir evde iki çocuğun bakımını üstlenen bir genç kızın hikâyesi.

 

Henry James’in ünlü bir romanından uyarlanan bu film o kaçınılmaz karşılaştırmadan –roman mı film mi?- pek de başarılı çıkamayan ve romanın o merak uyandıran ve gerilimli ürperticiliğine erişemeyen bir çalışma olmuş.

 

Sinema ve televizyona pek çok defa uyarlanmış bu romanın en az kendisi kadar güzel ismini (“Turn of the Screw”) değiştirerek ve romanın en temel özelliği olan gerçeğin belirsizliğini bir kenara iterek baştan yanlış bir yola girmiş bir filmden doğal olarak pek de bir çarpıcılık beklememek gerek. Romanın anlamsız bir şekilde bir adaya taşınması, başta kahya kadın olmak üzere romanı okuyanda canlanacak resimlerden çok farklı tiplemelerin kullanılması ve belki de en önemlisi kötülüğe engel olmak isterken kendisi kötülüğün aracı haline gelen bir kızın dehşetli hikâyesinin bir kenara koyulması gibi çoğaltılabilecek örnekler düşünülünce filmin kendi elini neden bu kadar zayıflattığını anlamak pek mümkün değil.

 

Başroldeki Sadie Frost genç ve masumluğu çok önemli olan bir karakteri 34 yaşında iken canlandırarak ve oldukça vasat bir oyun sergileyerek daha önce bu role hayat veren ve aralarında Deborah Kerr ve Ingrid Bergman gibi isimlerin de olduğu pek çok oyuncunun gerisinde kalıyor. Lauren Bacall ise romanın aksine oldukça klişe bir tipleme ile karşımızda ve sıradanlığın ötesine geçemiyor. Filmden  ayakta kalan tek isim genç Miles’ı canlandıran Nilo Mur.

 

Birinci ağızdan anlatılarak çarpıcılığı artırılan bir hikâyenin sinemasal karşılığı olarak düz bir anlatımı tercih eden ve nadir anlar dışında romanın o tüyler ürperten atmosferini perdeye taşıyamayan bu film ne Henry James için ne de şöyle keyifli bir gerilim filmi seyretmenin zevki için; belki sadece filmin kendisine rağmen ayakta kalan “çaresizlik” duygusu için.

(“Esrarlı Ada”)

Alice’s Restaurant – Arthur Penn (1969)

alices_restaurant

“ Sanırım çok yavrusu olan bir dişi köpeğim. Tümünü emzirmeyi başaramadım.”

 

Arlo Guthrie’nin otobiyografik bir şarkısından uyarlanan bir 60’lar hippi kikâyesi.

 

Amerikan sinemasının 60’lar ve 70’li yıllarda başarılı örneklerini verdiği ve Avrupa sinemasının “auteur” özelliklerini de taşıyan filmlerinden biri olan bu film az eser vermiş olan yönetmen Arthur Penn’in bir çalışması. Folk müzik, özgür hayat, uyuşturucu gibi hippi döneminin belli başlı unsurlarını da taşıyan film bugün sinemasal olarak bir parça eskimiş dursa da o dönemi anlamak için seyredilebilecek başarılı örneklerden biri.

 

Tüm jeneriğini film başlamadan vererek emeği geçen herkese saygıyı gösteren ve bu anlamda anlattığı dönemin ruhuna da uygun davranan film kendi kısıtlı süresi içinde hippi dönemini yarattığı umut ve sonuçsuzluğu ile başarılı bir şekilde betimliyor. Başrollerden birinin de sahibi olan Arlo Guthrie’nin varlığı da –hoşgörülü bir ifade ile söylersek aksamayan oyununu bir kenara bırakarak- o dönemin belgelerinden biri oluyor filmde. Vietnam, askere al(ınma)ma, müzik, uzun saçlar, bir komüne çevrilen kilise vb. öğeler filmde doğal ve üzerinde özellikle çalışılmış havası vermeyecek şekilde çekilmiş sahnelerle ve yalın bir dille karşımıza getiriliyor. Filmin belki de en dikkate değer yanı da burada aslında; bir dönemi o dönemi betimleme iddiası taşımadan sade ve yalın bir şekilde karşımıza getirmesi. Öyle ki basit hikâyesi ile hippi akımının çıkışsızlığını da duyurmayı başarıyor bizlere. Bu bağlam da açılan restoran da bu yeni hayat biçimine kendi felsefesi ile belki de çelişerek tutunma çabasını örnekliyor.

 

Kar altındaki cenaze töreni ve kilisedeki evlilik töreni gibi tam da anlattığına uygun ve basit ama çarpıcı mizansenlerle oluşturulmuş sahnelerle dikkat çeken film, son sahnesinde de çekinmeden uzatılmış bir çekimle Alice’i (bu rolde filmin profesyonel anlamda en başarılı ismi olan Patricia Quinn var) bir boşluğa bakar gibi uzun süre bize bakarken gösteriyor (ve bu arada hareket eden kameranın görüntüsünü engelleyen ağaçlara da aldırış etmiyor) ve tüm bu seyrettiğimiz hikâyenin aslında bir kaybın, bir hüznün hikâyesi olduğunu söylüyor bizlere.

(“Alice’in Lokantası”)

The Cry of the Owl – Jamie Thraves (2009)

cryoftheowl

“Sence başımıza gelenlerin olmasının bir sebebi var mıdır?”

 

Bir adamın masum bir röntgencilikle başlayan ve başına gelenlerin hikâyesi.

 

Claude Chabrol’un da 80’lerde sinemaya uyarladığı bir Patricia Highsmith romanının yeni uyarlaması. Ripley serisi ile tanınan Highsmith’ten yapılan bu uyarlama ilginç bir şekilde en çok da senaryosunun ve olay örgüsünün vasata ve bazen onun da altına çektiği bir film. Kitapta gayet iyi duran bir olay örgüsü ve peş peşe gelen problemlerin zavallı durumuna düşürdüğü bir adamın hikâyesi sinemada nasıl bu kadar yapay görünebilir düşünmek gerek.

 

Gayet iyi başlayıp iyi bir gerilim filmi olma yolunda hayli umut veren filmde özellikle ikinci yarıda olaylar rayından çıkıyor ve inandırıcılık konusunda pek de başarılı olamıyor. Paddy Considine’ın sakin ve umutsuz/depresif karakteri filmin en ve belki de tek akılda kalan yanı ama onu da romana borçlu olduğunu düşünürsek sinemasal anlamda ortaya çıkan bir başarıdan söz etmek zor.

 

Şaşkın karakterin komik duruma düşmesini anlatırken kendi komik olan sahneler, üst üste gelen tesadüfler ve zayıf diyalogların zayıflattığı film yine de zaman zaman da olsa yaratmayı becerdiği karanlık atmosferi, ne olursa olsun bir Highsmith romanının izlerini taşıması ve tüm kötü tesadüflerin kendisini bulması ile iyice ufalan küçük adam karakteri ile  kalıcı olmasa da ilgiyi hak edebilir. İlk uyarlamayı da seyrederek, Avrupa’da yaşamayı seçmiş bir Amerikalı romancının eserine Amerikan ve Avrupalı yaklaşımların kıyaslamasını yapmak da eğlenceli olabilir.

(“Baykuşun Çığlığı”)

Shake Hands with the Devil – Michael Anderson (1959)

shakehandswiththedevil

“Biz yüzlerle değil üniformalarla savaşıyoruz”

 

1921 yılında İrlanda’da İngilizlere karşı savaşan IRA’nın bağımsızlık mücadelesine katılmak zorunda kalan bir gencin hikâyesi.

 

Temel olarak IRA örgütünün mücadelesine ve bu mücadele içindeki tam bağımsızlığı ve buna bağlı olarak savaşı isteyenlerle kısmi barışı kabul edenlerin çekişmesine odaklanan film tüm bu süreci bir parça romantizm de ekleyerek ve hassas noktalara pek dokunmadan anlatmayı seçmiş. Politikadan ve şiddetten uzak durmaya çalışan bir tıp öğrencisinin istemeden de olsa girdiği savaş içinde bu öğrencinin sertlik yanlısı şahinlerle mücadelesinin tarafında duruyor yönetmen ve bu bağlamda bugün bazılarınca hala tartışılan ve IRA ile İngiltere arasında 1921’de imzalanan anlaşmayı da destekliyor. Bu anlaşma bugün pek çoklarınca Kuzey İrlanda’nın İrlanda’dan ayrı bir statüde ve Büyük Britanya’nın parçası olmasına neden olan bir anlaşma olarak görülüyor.

 

Siyah beyaz çekilen film bu renklerin (veya renksizliğin) doğal estetiğini özellikle İrlanda kırlarının ıssız manzaralarında başarı ile kullanıyor. Siyah beyazın kontrastını ve bazı karelerinde gölgeleri etkin bir şekilde kullanan görüntü yönetiminin yanısıra rıhtımdaki çatışma ve “sorgu/konuşturma” sahneleri gibi  başarılı bölümler de dikkat çekiyor filmde.

 

Savaşa devam yanlılarının sertlik ve maço özelliklerini sık sık gündeme getiren senaryo bunun karşısına Don Murray’in vasat oyunu ile canlandırdığı entellektüel ve barış yanlısı bir tiplemeyi koymuş ama Hollywood’un romantizm de olmalı mantığı ile Murray üzerinden filme yerleştirdiği yan hikâyeler hem bu karşılaştırmanın etkisini azaltmış hem de filmde sırıtan bölümlere neden olmuş. James Cagney tahmin edileceği gibi sertlik yanlısı bir karakteri canlandırıyor ve filmdeki en başarılı oyunculuğu da o veriyor.

 

Senaryosundaki zayıf noktalara rağmen başarılı görüntü yönetiminin de desteklediği bir estetiği var filmin ve belki de bizler açısından dikkat edilmesi gereken bir yanı da terör, bağımsızlık, özgürlük ve terörle mücadele için “özel kuvvet” kullanımı gibi konuları gündeme getirmesi. “Son adama kadar” diyenlerle “Geriye kimse kalmazsa kazanmanın ne anlamı var” diyenleri karşımıza getiren ve siyah beyazın o özel tadını hatırlatan bir film. İrlanda tarihi üzerine fikir almak için değil belki sadece o mücadeleyi hatırlamak için.

(“Hürriyet Kahramanı”)