“Burada farklı ten renginden insanlar var. Ülkemiz için savaştılar, ülkemizde yaşadılar ve şimdi sınır dışı ediliyorlar”
Hayatının büyük kısmını geçirdiği A.B.D.’den sınır dışı edilen Meksika asıllı bir genç adamın Amerikan ordusunda askerlik yaparak Yeşil Kart almaya çalışmasının hikâyesi.
Filmde danışman olarak görev yapan Meksikalı asker Daniel Torres’in hayatından esinlenen, senaryosunu Rafi Pitts ve Razvan Radulescu’nun yazdığı ve yönetmenliğini Pitts’in üstlendiği bir Meksika, Almanya, Fransa ve A.B.D. ortak yapımı. “Yeşil Kart askerleri” olarak adlandırılan yabancı kökenli Amerikalılar Vietnam Savaşı’ndan bu yana orduda hizmet etmişler ama hikâyeleri ilk kez bu filmde anlatılmış. Pitts’in filmi Obama döneminde çekilmiş; göçmenler için durumun daha da güçleştiği ve Meksika ile sınıra bir duvar örmekten bahseden Trump döneminden önce, bir başka ifade ile söylersek. Hikâye yalın ve zaman zaman da yeterince güçlü görünmeyen bir dil ile anlatmış meselesini. Pitts’in filmi sınıf ayrılıklarını da dile getirmesi, A.B.D.’nin ikiyüzlülüğünü göstermesi ve yakaladığı gerçekçi tavır ile önemli ve özellikle ikinci yarısındaki diyaloglarda kendisini hissettiren doğaçlama havası ile bir belgeselin doğallığını da yakalıyor. Tüm bunların sinema açısından yeterince güçlü bir hikâye ile anlatılmaması filmin aleyhine olmuş ama yine de Pitts’in filmi dürüst yaklaşımı ve içtenliği ile ilgiyi hak ediyor.
İranlı yönetmen Rafi Pitts’in filmi Meksikalı Nero’nun sınırdan kaçak olarak geçmeye çalışırken yakalanmasını ve benzeri girişimlerle defalarca karşılaşmış sınır polislerinin yılgın alaycılığı ile karşılanmasını göstererek başlıyor. Filmin Amerika’da geçen ilk yarısı kahramanımızın kaçak olarak ülkede yaşayan abisinden destek almaya çalışmasını, ikinci yarısı ise adı verilmeyen bir Ortadoğu ülkesinde askerlik yaparken yaşadıklarını anlatıyor bize. Pitts filmini iki perdelik bir oyun gibi çekmiş ve bir şekilde birbirinden kopuk gibi oluşmuş bu bölümler. Hikâyenin adeta kendiliğindenmiş gibi akıp gitmesi ise hem olumlu hem olumsuz anlamda etkilemiş filmi. Filmin belgesel gerçekçiliği ve sadeliği bu kendiliğindenliğin sonucu ve bu da filme bir güç katıyor kesinlikle. Buna karşılık, hikâyenin olan bitenlerin nedenlerinden çok bunların işte öylesine olup bitivermesini göstermeyi tercih etmiş olması zaten güçlü olmayan hikâyeye zarar vermiş bir parça. İkinci yarısının tamamının hikâyenin ana temasından kopukluğunu da söylemek gerekiyor. Hiçliğin ortasında bir yerde görev yapan ve aralarında Nero’nun da bulunduğu üç askerin diyalogları ve yaşadıkları, militarizm, sınıf problemleri ve yoksulluk üzerine çok şey söylüyor ama kahramanımızla ilgili ana temanın kaybolmasına da neden oluyor tüm bu bölüm.
11 Eylül saldırılarından sonra çıkarılan ve “DREAM Act” adı verilen kanun ile Amerikan ordusunda savaşan yabancı ülke doğumlulara Yeşil Kart alma şansı verilmişti. Bu fırsattan yararlanmak isteyen Nero’nun hikâyesini anlatırken kimi sembollere başvurmuş Pitts. Tijuana sınırında geçen konuşmasız voleybol sahnesi (bir sınır oluşturan bariyerin ağ olarak kullanıldığı bir sahne bu), başta anlatılan karınca ile filin hikâyesi veya kaçak olarak ülkeye giren Nero’yu arabasına alan Amerikalı adamın rüzgâr tribünlerinin “ürettikleri enerjiden daha fazlasını tükettiklerini” söylemesi gibi bu semboller hikâyeye katkıda bulunuyor ama bir türlü onunla bütünleşemiyor veya havada kalıyor. Abinin zenginliğinin arkasındaki gerçek veya üç askerin konuşmaları üzerinden yapılan yoksulluk ve sınıf göndermeleri ise önemli ve hikâyenin odak noktasının aslında nerede olması gerektiğini söylüyor bize. Nero’nun yapmak zorunda olduğu seçimi başka nedenlerle yapan iki siyah Amerikalı’nın hikâyeleri veya Beverly Hills’teki zenginlik üzerine ilerlemeyi tercih etseydi hikâye daha etkileyici bir sonuç elde edebilirmiş filmin yaratıcıları. Bunun yerine, ne katkısı olduğunu anlamadığımız araba tamircisindeki sahne ve neden o kadar uzun tutulduğunu bilemediğimiz “zengin ev”deki bölüm çıkıyor karşımıza ve hikâyenin odağını bozuyor.
Kahramanımızın çabasının beyhudeliğini anlatan ve ırkçılığın varlığını gündeme getiren bölümleri (karakterlerden birinin adının Jesus (İsa) diğerinin Muhammed olması gereksiz bir zorlama olmuş açıkçası) ile dikkat çeken film özellikle ikinci yarısında ciddi bir estetik başarı yakalamış. Christos Karamanis’in görüntüleri çatışma sahnesinde ve sonrasındaki çölde yürüyüş bölümünde oldukça etkileyici anlar yakalamış örneğin. Johnny Ortiz’in Nero rolündeki performansı da filmin artılarından biri kesinlikle. Belki bir parça “katı” oynuyor ama bu tercihi karakterinin kişiliğine çok yakışırken, ekonomik performansı ile hikâyeye değerli bir katkı veriyor oyuncu. Hikâyenin sembolik olarak hayli önemli ve çarpıcı bir yanı da onun karakteri üzerinden şekilleniyor: Hikâyenin başında sınır polislerinden kaçmaya çalışan birisiyken, hikâyenin sonunda bir başka snırda görevli bir askere dönüşüyor ve filme sınırların anlamsızlığını işaret etme fırsatı sağlıyor bu durumu. Rhys Chatham’ın tedirgin bir blues havasına sahip olan müziğinin takdiri hak ettiği film, sonuç olarak tam bir başarı olmaktan uzak ve bunun en temel nedeni de hikâyenin özellikle gereksiz sahneler nedeni ile yeterince güçlü olmaması. Yine de ilgiyi hak eden bir çalışma bu kesinlikle.
(“I am Nero” – “Benim Adım Nero”)