Etiket: Stéphane Brizé

“Şanslıyım; çünkü teklifinizi kabul edebileceğimi düşünmeniz sayesinde, sizin ve kuşkusuz diğer pek çoğunun gözünde nasıl bir adama dönüştüğümü anlayabildim: rezil bir adam”

Uluslararası bir şirkette yönetici olan bir adamın, bir yandan ailesindeki sorunlarla boğuşurken diğer taraftan da şirketin kadro küçültme baskısı ile karşılaşmasının hikâyesi.

Senaryosu Stéphane Brizé ve Olivier Gorce tarafından yazılan, yönetmenliğini Brizé’nin yaptığı bir Fransız filmi. Başrolde Vincent Lindon’a yer verdiği ve iş/emek dünyasını konu alan üç filmden kronolojik olarak sonuncusu olan yapıt, Venedik’te Altın Aslan için yarışan, Lindon başta olmak üzere tüm kadronun güçlü performanslar verdiği, Brizé’nin karakterlerine her zamanki özen ve dürüstlüğü ile yaklaştığı başarılı ve ilginç bir çalışma. Modern iş dünyasında bir yöneticinin, özel yaşamındaki önemli sorunların ortasında iş hayatında karşı karşıya kaldığı ve kapitalist bir düzenin doğal sonucu olan bir sorunla da baş etmeye çalışmasını anlatan Brizé çok önemli bir temayı getiriyor karşımıza: içinde yaşadığımız toplumsal ve ekonomik düzende ahlakî değerlerimizi korumanın imkânsızlığı. Meselesini -genellikle- büyük sözler etmeden anlatan film emek ve sermaye çatışmasını da çağrıştıran öyküsü ve Lindon’un mükemmel performansı ile, mutlaka görülmesi gerekli bir yapıt.

Fransız sinemasının iki önemli ismi, yönetmen Stéphane Brizé ve oyuncu Vincent Lindon bugüne kadar iş yaşamına odaklanan üç film çektiler birlikte: 2015 tarihli “La Loi du Marché” (İnsanın Değeri), 2018 yapımı “En Guerre” (Savaşta) ve 2022 tarihli “Un Autre Monde” (Başka Bir Dünya). Filmleri bir üçleme olarak düşünmediğini ve birinin bir sonrakine ilham olduğunu söyleyen Brizé bu üç yapıtın da senaryosunu Olivier Gorce ile birlikte yazmış ve “tükenmişlik sendromu” yaşayanlarla yaptığı görüşmelerden de yararlanmış öyküsünü oluştururken. Dünya Sağlık Örgütü, hastalıkları sınıflandırdığı ICD raporunun şimdilik sonuncusu olan on birincisinde bu sendromu şöyle tanımlamış: “Kronikleşen ve iyi yönetilemeyen iş yeri stresinden kaynaklanan bu sendromun üç boyutu vardır: enerji tükenmişliği ve bitkinlik, yapılan işten zihinsel olarak uzak hissetme duygusunun artması veya işe karşı sinizme varan olumsuz duygular beslemek, ve profesyonel verimliliğin/becerinin azalması”. Performans baskısı, işsiz kalma endişesi ve mutlaka ve her zaman başarılı olma arzusu gibi unsurların neden olduğu aşırı çalışmanın sonucu oluşuyor bu sendrom ama modern iş hayatında beyazyakalıların sıklıkla karşı karşıya kaldığı ve artık sıradanlaşan bir sorun. Kapitalizm ve neo-liberalizmin, sorunun kökeninin yaşadığımız düzende yattığını göz ardı ederek, “Stres altında çalışma eğitimi” gibi yine paraya dönüştürebileceği araçlarla “çözüm bulduğu” bu problemin kurbanlarından biri öykümüzün kahramanı Philippe (Vincent Lindon). İlk görüntüde kameranın taradığı mutlu aile fotoğraflarının aksine evliliği bitme noktasındadır; 7 yıl önce aldığı terfiden sonra çok daha fazla artan çalışma temposu, onları boşanmanın aşamasına getirmiştir eşine göre.

Açılış sahnesinde onu ve eşi Anne’i (Sandrine Kiberlain) avukatları ile birlikte mal paylaşımı görüşmesinde görüyoruz. Sevgi, güven ve saygı üzerine kurulan (ya da öyle olması gereken) evlilik kurumunun sonunun bu kavramların tam zıtlarının hâkim olduğu bir görüşmede tartışılıyor olması bireysel bir problemi gösteriyor gibi olsa da, tıpkı Philippe’in iş yaşamındaki gibi çok daha genel bir durumun görüntüsü tanık olduğumuz. Eşinin avukatına göre, aile hayatları son yedi yıldır bir cehennem gibidir ve bunun tek nedeni, adamın işteki sıkıntılarını eve taşımış olmasıdır. İşte o sorunlardan biri tam da o günlerde büyük bir yük yaratmaktadır Philippe üzerinde. Çalıştığı bir büyük grup şirketi, başka ülkelerde olduğu gibi Fransa’daki şubelerinde de personelin %10 azaltılması kararını almıştır ve işten çıkarılacakları belirleme/belirletme onun sorumluluğundadır. Sermayenin (ya da onu temsil edenlerin) acımasızlığının filmdeki ilk örneklerinden biri bu konunun konuşulduğu ilk toplantıda çıkıyor karşımıza: çalışan sayısı %10 azaltılacaktır ama işten çıkartma maliyetlerine rağmen bunun kârlılığın kısa vadede bile hiç düşmeyecek şekilde yapılması gerekmektedir. Sekiz hafta süresi vardır Philippe ve arkadaşlarının, ve bunun ve boşanmanın stresi yetmezmiş gibi, iki çocuğundan küçük olanı Lucas (Anthony Bajon) önemli bir sağlık problemi yaşamaktadır. Bundan sonra izlediğimiz, tükenmişliğin her boyutuna maruz kalan Philippe’in tüm bu ağır yüklerin altında ezilip kalmamak, bir yandan da iş ve özel yaşamındaki iki büyük soruna bir çözüm bulma çabasının öyküsü olacaktır.

Açılıştaki mal paylaşımı sahnesinden başlayarak, Brizé hemen tüm sahneleri, örneğin benzer bir öykü anlatan bir Hollywood filminde göreceğimizden daha uzun tutuyor ve zaman zaman doğaçlama havası yaratan (ki bu havada, kamera çalışmasının ve kurgunun da önemli birer payı var) diyalogları, kameranın bazen sabit kalarak kendisini hiç hissettirmeyen kullanımı ve oyunculukların sahiciliği ve doğallığı ile karşımıza gerçek bir öykü getiriyor sanki. İş yerinde geçen tüm sahnelerde bir belgesel seyrettiğiniz düşüncesine kapılabilirsiniz bu tercihler sayesinde ki o beyazyakalı dünyasına uzak olanlara bile yeterli ve gerekli bilgiyi sağlıyor gösterilenler. Üretim baskısı yüzünden güvenlik sistemini devreden çıkararak çalışmak zorunda hissedenler veya kurumsal şirketlerin hayatlarındaki “biz bir aileyiz” söylemlerinin arkasındaki ikiyüzlülüğün güçlü delilleri olarak gösterebileceğimiz örnekler gibi farklı unsurları ile film, seyrettiğimizin dünyanın pek çok yerinde yaşanan “sıradan” gerçekler olduğunu unutmamamızı sağlıyor. Kimin işten çıkarılacağının tartışıldığı toplantıda bir yöneticinin acımasız bir profesyonellikle sorduğu, “Bugün bir tren kazasında çalışanlardan biri ölecek olsa, bu kim olmamalı?” sorusu bir yoruma ihtiyaç duyurmayacak kadar çok şey söylüyor bu dünya hakkında.

Görüntü yönetmeni Eric Dumont’un, önemli bir kısmı iç mekânlarda geçen sahnelerde başta Philippe olmak üzere karakterlerin sıkışmışlık (bu duygunun nedeninin içinde yaşadıkları koşulları yaratan düzen olduğunu düşününce, sıkıştırılmışlık daha doğru bir sözcük aslında) duygusunu özenle sergileyen ve soğuk renklerin öne çıktığı çalışmasının dikkat çektiği yapıtta Lucas’ın rahatsızlığının öykünün odak noktalarından biri olarak kullanılması dikkat çekiyor. Yüzeysel bir bakışla bunu, Philiippe’in içinde bulunduğu durumu daha da güçleştiren ve filme zorlama bir duygusallık katma amacı ile yaratılan bir öğe olarak görmek mümkün. Ne var ki bu tür bir yorum senaryoya haksızılık etmek olur; çünkü dikkatli bakıldığında iki ayrı ve önemli işlevi var bu meselenin: Lucas nedeni ile yaşanan sıkıntı, Philippe’in “en kötüsüne hazır olmak”tan kaynaklanan bir cesarete sahip olmasına giden yolu açıyor ve bu bağlamda bakıldığında, finaldeki eylemi de destekliyor. Oğlanın kaldığı hastanedeki tedavi sürecinin bir parçası olan “bir partnerle eşgüdüm içinde hareket ederek bir kuklayı yürütme” oyununu ise bir metafor olarak görebiliriz. Kuklanın düşmemesi ve yürüyüşünü sürdürebilmesi için, iki ayrı kişinin mutlak bir denge içinde birlikte hareket etmeleri gerekiyor bu oyunda; Philippe’in hayatında ise bu dengeye sahip olması gerekenler iş ve özel yaşamları onun. Tekrarlamak gerekirse, film buradaki eleştirisini toplumsal bir boyuta taşımak için özel bir çaba sarf etmiyor ve politik olmaya çalışmıyor ama anlatılanın evrenselliğinin açıklığı buna gerek de duyurmuyor. Kaldı ki politik bir bakışa yönlendiren unsurları kesinlikle var öykünün. Hikâyenin kahramanının işten çıkarmaları önleyebilmek için teklif ettiği fedakârlığın düzenin sahipleri tarafından “Amacımız sadece maliyetleri azaltmak değil, kârlılığı artırmak için ne gerekiyorsa yapmaya hazır olduğumuzu hissedarlarımıza göstermek” gerekçesi ile ret edilmesi, düzenin naif bakışlarla tedavi edilemeyeceğini net bir şekilde anlatıyor örneğin.

Kapanış jeneriği boyunca dinlediğimiz ve Anne Sylvestre’in seslendirdiği “Les Gens Qui Doutent” (Kuşkulanan İnsanlar) şarkısı, adı ve bir dizesi (“Merci pour la tendresse” (Şefkat için teşekkürler)) ile doğru ve incelikli bir seçim olduğunu gösteriyor. Yaşadıkları düzene ve bu düzenin onları ittiği noktalara kuşku ile yaklaşan insanlara ve bu insanların şefkatli ve vicdan sahibi olmasına ihtiyacımız var çünkü. Stéphane Brizé de öyküsüne ve karakterlerine işte bu duygu ile yaklaşıyor filmografisinin pek çok örneğinde olduğu gibi. Maximin Marchand’ın seslendirdiği ve Camille Rocailleux’nun imzasını taşıyan melodilerin güçlü bir hüzün de kattığı çalışmanın adı (Türkçesi ile, “Başka Bir Dünya”) bu dünyanın ve düzenin değişmesi gerektiğini söylerken, filmin kendisi liberalizmin (ve kapitalizmin) işleyişini ifşa ederek önemli bir işlev yükleniyor ve ortaya görülmesi gerekli bir sinema eseri çıkıyor. İngiliz sinemacı Ken Loach’un -ne iyi ki- ısrarla anlattığı bir dünyaya Fransa’dan sağlam bir eleştirel katkı getiren filmde Vincent Lindon, Sandrine Kiberlain ve genç oyuncu Anthony Bajon’un başarılı ve sade performanslarına eşlik eden, başta Marie Drucker olmak üzere tüm kadronun da takdiri hak ettiği film sonlara doğru sesini biraz gereksiz yükseltse de, kesinlikle önemli bir yapıt.

(“Another World” – “Başka Bir Dünya”)

“Hissedarlar asla yetinmesini bilmiyor, kazandıkları onlara asla yetmiyor. Kazançlarını artırmak için ne mi yapıyorlar? Cevabı basit: Fabrikayı kapatıp, işçi ücretlerinin 5 kat daha az olduğu Romanya’da grubun başka bir fabrikasına taşıyorlar. Size bir sorum var: Biz ne olacağız, ne olacak bize? İşçilere ne olacak?”

İşverenin, çeşitli haklarından vazgeçmeleri koşulu ile fabrikanın açık kalacağını taahhüt ettiği işçilerin bu sözün tutulmaması üzerine başlattıkları mücadelenin hikâyesi.

Senaryosunu Ralph Blindauer, Olivier Lemaire ve sendikacı Xavier Mathieu’nun katkıları ile Stéphane Brizé ve Olivier Gorce’un yazdığı, yönetmenliğini Brizé’nin yaptığı bir Fransız filmi. Fransız sendikacı Édouard Martin’den esinlenerek yaratılan ve hikâyedeki direnişin liderliğini yapan Laurent karakterini canlandıran Vincent Lindon dışındaki oyuncuların amatör olduğu ve oyuncuların konuşmalarını çoğunlukla doğaçlama gerçekleştirdikleri yapıt Brizé’nin favori oyuncusu Lindon ile yaptığı bugüne kadarki beşinci iş birliğinin dördüncü örneği olmuştu. Hedeflediği gerçekçiliği çarpıcı bir şekilde yakalayan, dürüst bir belgeselin tarafsızlığı ile sınıf çatışmasının güçlü bir örneğini veren ve Cannes’da Altın Palmiye için yarışan yapıt günümüz sinemasının ihmal ettiği bir türü ve insanları, politik filmleri ve işçi sınıfını gündemine alması ile de ilgiyi hak eden, önemli bir yapıt.

Alman oyun yazarı ve şair Bertolt Brecht’ten bir alıntı ile açılıyor film: “Savaşanlar kaybedebilir, savaşmayanlarsa baştan kaybetmiştir. Brizé’nin hikâyesinin bağlamı ve olay örgüsü düşünüldüğünde, çok doğru bir seçim olmuş bu alıntı. Laurent’ın işçi arkadaşları ile direnişe geçtiği fabrika Fransa’da faaliyet gösteriyor olsa da, sahibinin bir Alman grubu olması ve Brecht’in politik duruşu da bu seçimi doğruluyor. Filme verilen ismin de vurguladığı gibi bir savaşı, işçi sınıfı ile patronlar arasındaki bir savaşı anlatıyor Brizé, Brecht’ten yola çıktığı çalışmasında. Bunu yaparken de, bir Alman grubunun Fransa’da fason üretim yapan bir fabrikasındaki işçilerin sadece işverenlerine değil, içinde yaşadıkları ekonomik düzene karşı da verdikleri bir mücadeleyi mercek altına alıyor. İki yıl önce işçilere, herhangi bir ücret artışı talep etmemeleri, primlerinden vazgeçmeleri ve daha fazla çalışmayı kabul etmeleri şartı ile, “rekabet yüzünden” zor durumda olduğu söylenen fabrikanın en az beş yıl daha açık kalacağı sözü verilmiştir ama iki yılın sonunda kapanma haberi tebliğ edilir. Bu haber direnişi başlatır ve fabrikayı işgal ederek stokların dışarı çıkarılmasına izin vermeyen işçiler mahkemeye başvurmaktan belediyeden yardım talep etmeye, cumhurbaşkanından destek istemekten Alman patronlarla görüşmeye çalışmaya kadar her yolu denerler. Patronların “rekabet edemiyoruz” gerekçesini ret eden sendika, işçilerin iki yıl boyunca yaptığı fedakârlığın malî karşılığını dile getirerek, asıl niyetin fabrikayı emek gücünün ucuz olduğu Romanya’yı taşımak olduğunu öne sürmektedirler. İşveren temsilcisi ise zarar etmediklerini kabul etmekle birlikte, hedefleri olan %7 kâra ulaşılamadığını ve bu oranın %3,3’te kaldığını belirterek kapanmanın kaçınılmaz olduğunda ısrar etmektedir.

Günümüz dünyasında (ve bizde de) sömürünün, zulmün ve kandırmanın en etkili araçlarından biri oldu “Hepimiz aynı gemideyiz” söylemi. Burada da şirket çıkarların ortak olduğunu bu cümle ile arsızca iddia ederken, sendikadan net ve kesin bir “Hayır, değiliz” cevabı alıyor. Aslında bir bakıma gerçekten de aynı gemideyiz ama kimileri kaptan köşkünün keyfini sürerken, diğerleri sonu gelmeyecek bir kürek mahkûmu olarak o gemiyi su üzerinde tutuyorlar ve seyrettiğimiz hikâye de kaptan ve onun mahkûmları kürek çekmeye devam etmeleri için kırbaçlayan adamları ile kölelerin mücadelesini anlatıyor. Stéphane Brizé bu hikâyeyi görselleştirirken zaman zaman haber filmi havası da taşıyan bir dil kurmayı seçmiş ve tam bir belgeselci tutumunu benimsemiş. Örneğin açılıştaki yaklaşık 6 dakika süren işveren ve işçi toplantısını tüm detayı ile, elde kullanılan hareketli bir kamera ile görüntülüyor Brizé. Sokaktaki gösteri ve şirketin merkezinde işçilerle polisin karşı karşıya geldiği sahnelerde de güçlü örnekleri verilen bu yaklaşımı müziğin kullanım şekli ile daha da güçlü kılmış yönetmen. Bertrand Blessing imzalı müzikler bazen sesler tamamen kısılarak, görselliği destekleyen tek işitsel unsur oluyor, bazen de sahnelerin “savaş” ve tedirginlik havasına gittikçe artan bir tempo ile eşlik ediyor.

Stéphane Brizé’nin sinema dili adeta gerçekten yaşanmakta olan bir mücadeleye tanıklık etmekte olduğumuz duygusunu yaratacak şekilde kurulmuş. Zaman zaman karşımıza çıkan “televizyon haberleri” veya o havayı taşıyan kamera kullanımı öyküyü gerçek kılıyor ve benzer öykülerin dünyanın pek çok yerinde gerçekten de yaşandığını ya da yaşanmakta olduğunu bilmek de bu gerçekliği daha da güçlü kılıyor. Kamera “savaş”ın her zaman bir tarafından bakıyor olsa da yaşananlara, iki tarafın da düşüncelerini ve çıkarlarını savunmalarını detayları atlamadan aktarabiliyor film ve bu da değerini artırıyor. Amatör oyuncularla, çoğu doğaçlama diyaloglarla ve tüm o kalabalık sahnelerin ustaca yakalanmış koreografileri ile ulaşılan gerçekçilik, özetle filmin en önemli kozlarından biri oluyor ve adeta bir aksiyon filmi izlercesine, hikâyenin su gibi akıp gitmesini sağlıyor.

İşçi sınıfının aksine, işverenlerin ortak çıkarlarını korumak için kolayca kenetlenebildiğini hatırlatan yapıt, “Hissedarların kârlarının hesaplanmasındaki değişkenlerden birine, şirketin keyfi bir şekilde bir kenara atabileceği bir piyona indirgenmeye” itiraz edenlerin mücadelesini anlatıyor temel olarak. The Guardian’da yazan eleştirmen Peter Bradshaw filmi hiç beğenmemiş ve seyrettiğini “Oyuncuların birbirlerinin yüzlerine doğaçlama bir şekilde bağırmaları” olarak tanımlamış. İçinde yaşadığımız dünyada, emekçilerin öfkelenmekten, bağırmaktan başka mücadele yolu olmadığını ve Brizé’nin hikâyenin hiçbir anında bir politik manifesto tuzağına düşmeden ve mesaj verme kaygısına kapılmadan meselesini ele alabildiğini düşününce, Bradshaw’ın tanımlaması bir övgü olarak görülmeli aslında. Tek profesyonel oyuncusu olan Vincent Lindon’un tıpkı canlandırdığı karakter gibi, kendisini ille de öne çıkarmaya gayret etmeden ve ustalıklı bir şekilde liderliğini üstlendiği oyuncu kadrosunun hayli başarılı olduğu film, 2015’te çektiği “La Loi du Marché” (İnsanın Değeri) adlı başarılı yapıtında da olduğu gibi yine işçi sınıfına odaklanan Brizé’nin bu sınıfın öykülerini anlatan -ve sayıları ne yazık ki kısıtlı- ustalardan biri olduğunu da gösteriyor bize. “Provokatif ve manipülatif” final (ki çok da gerekli görünmeyen hastane ziyareti sahnesi, bu finale duygusal hazırlık olarak görülebilir) bazı eleştirmenlerin burun kıvırmasına neden olsa da, öfkenin dışavurumu olan güçlü ama bir o kadar da kırılgan çığlığın sembolü olarak dikkat çekiyor. Görüntü yönetmeni Eric Dumont’un filmin biçimsel tercihleri göz önüne alındığında kesinlikle zor olduğu görülecek bir görevin altından başarı ile kalktığı ve Bertrand Blessing’in zaman zaman elektronik havalı müzikleri ile tuhaf bir çekicilik kattığı film “savaşan” / “savaşmayı arzu eden” herkesin görmesi gereken bir yapıt öncelikle ama sinema değeri ile de kesinlikle ilgiyi hak ediyor.

(“At War” – “Savaşta”)

“Hayır, daireler çizip duruyormuşum gibi hissediyorum. Harekete geçmenin vakti artık”

On sekiz aydır işsiz olan bir adamın yeni bir iş arayışı ve ailesini geçindirme çabasının hikâyesi.

Yönetmen Stéphane Brizé ve oyuncu Vincent Lindon’u üçüncü kez bir araya getiren bir Fransız filmi. Brizé’nin Olivier Gorce ile birlikte yazdığı senaryo işçi sınıfının sıradan bir üyesinin sıradan yaşamı üzerinden filmin Fransızca adı ile piyasanın kanununu, İngilizce adı ile bir bireyin kapitalizmin egemen olduğu bir toplumda değerinin ne olduğunu anlatıyor bize. Sakin bir dil, sosyal gerçekçi diye tanımlanabilecek bir tür, zaman zaman belgesel doğallığı ve başroldeki Vincent Lindon’un mükemmel performansı ile bunu çarpıcı bir şekilde yapıyor film. Lindon o denli olağanüstü bir performans ile oynuyor ki filmin nerede ise tamamen onun üzerine kurulmuş olmasını asla yadırgamıyor ve çağdaş dünyada sistemin ezdiği bireylerin temsilcisi kabul edebileceğimiz bir karakteri ondan başkası canlandıramazdı diye düşünüyorsunuz.

Diğer ödüllerin yanısıra Cannes ve César’da da en iyi erkek oyuncu ödülünü almış bu filmdeki performansı ile Vincent Lindon. Yönetmen Brizé ile daha önceki iki işbirliğinde olduğu gibi (2009 yapımı “Mademoiselle Chambon” ve 2012 tarihli “Quelques Heures de Printemps”) yine muhteşem bir sadelik, elle tutulur bir gerçekçilikle adeta kendini oynuyor; aslında oynuyor kelimesinin yanlış tanımlayacağı bir performansı var sanatçının. Lindon yaşıyor karakterini ve kameranın yüzünden uzun süreler boyunca ayrılmadığı sahnelerde bir an bile kaybolmayan konsantrasyonu ile getiriyor onu önümüze. Bir belgesel çekiminde karakterleri nasıl olduğu gibi ve doğal ortamlarında yakalamaya çalışırsa bir yönetmen burada da Brizé öyle yaklaşmış Lindon’a ve ona adeta kendin ol demiş. Ortaya çıkan sonuç ise tek kelime ile dört dörtlük. Bir oyuncunun bu denli ekonomik oynayıp bu denli etkileyici olabilmesini görmeden anlamak mümkün değil açıkçası.

Daha ilk sahnede film tercihlerini seyircinin önüne koyuyor: Uzun planlar, doğallık ve Lindon’un yarattığı büyü ile sıradan insanları seyredeceğimizi anlıyoruz. Uzun süredir işsiz bir adam sessiz bir isyanı içinde yaşarken kendi doğruları ile bir çıkış yolu arıyor kendisi ve ailesi için. Başlardaki bir sahnede arkadaşlarının tüm işten çıkarılanlar olarak birlikte yasal haklarının peşine düşme önerisini artık bu mücadeleden yorulduğu gerekçesi ile ret ediyor ve sadece kendi çözümüne, iş arayışına odaklanmak istediğini söylüyor. Evet, bir kahraman değil bu karakter ya da en azından sinemanın bize dikte etmeye çalıştığı ölçüler içinde bir kahraman değil. İş yaşamının tuzakları, işçiyi sömürmek üzerine tasarlanmış kuralları, bireylerin kimliksizleştirildiği ve kişiliksizleştirildiği düzeni içinde bir yol bulmaya çalışan biri sadece o. Senaryo tüm bunları tek bir anında bile bir vurguya ihtiyaç duymadan anlatıyor bize; kendisini filme bırakan birinin sık sık içini acıtacak sahneleri tüm sadeliği ile karşımıza getirerek yapıyor bunu üstelik. Skype üzerinden yapılan bir iş görüşmesinde önceki işinden unvan ve ücret olarak daha alt seviyedeki bir işe razı olurken karşısındakinin birbiri ardından gelen “alçaltıcı” teklif ve sorularını sessiz bir itaat ile karşılırken aslında ne hissediyor olabileceğini düşünmeden edemiyorsunuz. Sonunda bulduğu işte (bir süpermarkette güvenlik görevlisi olarak hem müşterilerin hem çalışanların hırsızlığına karşı uyanık olması gerektiren bir iş bu) onun ve onun aracılığı ile bizim tanık olduklarımız ise oturup dünyanın hali üzerine uzun uzun dertlenmemizi gerektirecek düzeyde. İnsanların onurlarını rahatça kaybedildiği ama anlaşılan düzenin de zaten bunu doğal kıldığı hayatlarımız var diyor hikâye bize. Finalde kahramanımızın gösterdiği tepki elbette bireysel bir tepki olarak sistemin duvarlarını aşacak boyutta değil veya bırakın aşmayı o duvarları inşa edenlerin hissedeceği bir tepki bile değil. Ne başlardaki toplu tepki girişimi ne de sonraki bu bireysel tepki bir sonuç üretebilecek diyor film bize; evet, umutsuz belki ama gerçekçi de öte yandan. Yine de adamın bu son tepkisinin insan onuru için bir umut kaynağı olduğunu ve toptan bir umutsuzluğa kapılmamak için ne olursa olsun bir neden olduğunu da düşünmek mümkün.

Başta adamın karısını oynayan Karine de Mirbeck ve özürlü oğlu rolündeki -gerçek hayatta da özürlü olan- Matthieu Schaller olmak üzere filmin kadrosunun büyük kısmında ilk kez bir filmde rol alan isimler var. Yönetmen Brizé belgesele yakın dili ile bu kadrodan ustalıkla yararlanmış; üstelik çoğu uzun planlardan oluşan sahnelerde bunu başarması elbette hayli önemli. Bu başarıyı taçlandıran ise Lindon’ın profesyonelliğinin diğer oyuncuların amatörlüğü içinde asla sırıtmıyor olması. Onlar ne kadar gerçekse Lindon da o kadar gerçek. Marketteki hırsızlık olayları ile ilgili sahnelerden kredi için bankacı ile yapılan görüşmelere (ki bankadaki görüşmeler sistemin bireyi kendisine mahkum ederken onu tüm mahremiyeti ile birlikte nasıl nasıl parça parça ettiğini o denli sade bir güçle anlatıyor ki içiniz kıyılıyor gerçekten) ailenin sofrada yemek yerken yaptıkları sohbetten adamın eşi ile yaptığı dansa kadar gerçekçilikten hiç taviz vermeyen filmin başarısında oyuncularının bu doğallığının da büyük payı var kuşkusuz.

Popüler sinemanın içimize işlediği “şimdi bir şey olacak” duygusunu her anında boşa çıkaran filmin son anlarında ilk kez çalınan Anne Klotz imzalı müziği, çoğunlukla el kamerası kullanılmasının yarattığı tedirginlik duygusu, görüntü yönetmeni Eric Dumont’un Lindon’u birden fazla kişi ile beraber olduğu sahnelerde görüntünün hep en kenarına koyarak adeta onun yalnızlığını vurgulayan ve bir yandan dans sahnesindeki gibi canlı görünmeyi başarırken diğer yandan bir kıstırılmışlık duygusunu da hissettiren çerçeveleri ve Brizé’nin insan hikâyeleri anlatmaktaki sade ustalığı ile görülmesi gerekli bir film bu. Adamın eşinin yer aldığı onca sahneye rağmen bir parça silik kalması gibi bir kusuru olsa da Lindon’un bir eleştirmenin çok doğru bir ifade ile söylediği gibi “kalp kıran” performansı zaten kendi başına filmi görmek için gerekli nedeni tek başına yaratıyor.

(“The Measure of a Man” – “İnsanın Değeri”)